Zapis na sąd polubowny

Zapis na sąd polubowny

Rodzaje sporów, które można skierować do rozstrzygnięcia sądowi polubownemu

To, jakie spory może rozstrzygać sąd polubowny, określa się mianem zdatności arbitrażowej sporu. Mogą być to spory o prawa majątkowe i niemajątkowe, które mogą być przedmiotem ugody sądowej. Wyjątkiem są sprawy o alimenty. Szczególną kategorię stanowią spory z zakresu prawa pracy – mogą one być rozstrzygane przez sądy polubowne, ale zapis na taki sąd może być sporządzony tylko po powstaniu sporu, a ponadto przepisu kodeksu postępowania cywilnego wymagają wtedy zachowania formy pisemnej.

Forma zapisu na sąd polubowny

Zapis na sąd polubowny powinien być dokonany w formie pisemnej. Jednak forma taka będzie spełniona także wtedy, gdy zapis został zamieszczony w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Zapis na sąd polubowny może być umieszony w umowie cywilnoprawnej między stronami w formie klauzuli, może także stanowić samodzielną, odrębną umowę. Warto podkreślić, że nawet, gdy jest to klauzula w umowie, to zapis ma charakter autonomiczny, bowiem nieważność umowy „głównej” nie będzie skutkować nieważnością zapisu na sąd polubowny.

Możliwe jest także ustanowienie zapisu na sąd polubowny poprzez odesłanie. Należy wtedy w umowie powołać dokument zawierający postawienie o poddaniu sporu do rozstrzygnięcia sądowi polubownemu. Umowa musi być w takim wypadku sporządzona na piśmie, a powołanie ma być tego rodzaju, że czyni zapis częścią składową umowy.

Treść zapisu

Art. 1161 kodeksu postępowania cywilnego wskazuje na obligatoryjne elementy zapisu na sąd polubowny. Będzie to przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął (lub może wyniknąć). Jest to element konieczny, bowiem nie można poddać pod  rozstrzygnięcie sądowi polubownemu wszystkich rodzajów sporów, jakie mogą zaistnieć między stronami, nie odwołując się jednocześnie do stosunku prawnego, jaki je łączy.

W zapisie na sąd polubowny mogą znaleźć się także inne elementy, które mają już charakter fakultatywny. Mogą być to postanowienia dotyczące arbitrów, zasad postępowania, czy miejsca jego prowadzenia.

Charakter i skutki prawne zapisu na sąd polubowny

Co do charakteru prawnego zapisu na sąd polubowny zaistniał spór w doktrynie. Wyróżniono 3 teorie na ten temat:

– teoria procesowa, zgodnie z którą zapis na sąd polubowny stanowi czynność o charakterze procesowym,

– teoria materialno – prawna, której zwolennicy określają zapis jako czynność materialno – prawną,

– teoria, według której zapis na sąd polubowny to czynność o naturze mieszanej.

Większość przedstawicieli słusznie opowiada się za zakwalifikowaniem zapisu na sąd polubowny jako czynności materialno – prawnej. Czynnością procesową będzie dopiero czynność podniesienie zarzutu istnienia zapisu na sąd polubowny. Podniesienie takiego zarzutu przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy spowoduje odrzucenie przez sąd pozwu.

Zapis na sąd polubowny powoduje więc skutki dwojakiego rodzaju. Jego istnienie powoduje po pierwsze przyznanie kompetencji po stronie sądu polubownego do rozstrzygnięcia sporu, a po drugie wykluczenie rozpoznania sprawy przez sąd państwowy.

Nieważność, nieistnienie zapisu na sąd polubowny

Przepisy nie przewidują wprost nieważności zapisu na sąd polubowny. Jednak szereg rozwiązań w tym zakresie niesie orzecznictwo. I tak określono, że nieważny jest zapis, w którym np. nie zachowano wymaganej formy czy treści.

Natomiast w wypadku, gdy strony nie złożyły oświadczeń woli, które byłyby zgodne i poddawałyby spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, zapis uważa się za nieistniejący.

Bezskuteczność i utrata mocy

Za bezskuteczny należy uznać taki zapis na sąd polubowny, który narusza zasadę równości stron, w szczególności, jeśli uprawiania tylko jedną stronę do wytoczenia powództwa przed sądem polubownym.

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują także możliwość utraty mocy zapisu. Nastąpi to m.in.:

– jeżeli osoba wyznaczona jako arbiter odmawia pełnienia tej funkcji lub okaże się to z innych przyczyn niemożliwe,

– gdy sąd polubowny nie przyjemnie sprawy do rozpoznania lub rozpoznanie takie okaże się z innych przyczyn niemożliwe (utrata mocy nastąpi w takim wypadku w braku odmiennej umowy stron),

– jeśli przy wydawaniu wyroku nie można osiągnąć wymaganej jednomyślności lub większości głosów.

Polecane

Najnowsze