Uwagi ogólne
Zgodnie z przepisem art. 10 § 1 k.s.h. ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Ustawodawca podkreślił w ten sposób wagę zasady niezmienności składu osobowego wspólników spółek osobowych oraz istnienie szczególnej więzi osobistej między tymi wspólnikami. W przypadku, gdy w umowie spółki brak unormowań odnoszących się do kwestii dopuszczalności zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika, przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę nie jest możliwe. W przepisie art. 10 k.s.h. mowa jest o „ogóle praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej”, niemniej jednak w doktrynie dopuszcza się używanie pojęcia „udziału spółkowego” jako zbiorczej nazwy konglomeratu praw i obowiązków wspólnika takiej spółki.
Przesłanki dopuszczalności przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika
Przepisy Kodeksu spółek handlowych uzależniają dopuszczalność przeniesienia praw i obowiązków wspólnika na osobę trzecią od ziszczenia się dwóch przesłanek unormowanych przepisem art. 10 § 1 i 2 k.s.h. Ażeby takie przeniesienie w ogóle było możliwie, koniecznym jest zawarcie stosownej regulacji w treści umowy spółki (art. 10 § 1 k.s.h.). Jeżeli umowa spółki takiego unormowania nie przewiduje, w przypadku istnienia po stronie wspólników woli zbycia udziału spółkowego, konieczna jest uprzednia zmiana umowy spółki. Dokonanie czynności prawnej z naruszeniem przepisu art. 10 § 1 h.s.h. skutkuje bezwzględną nieważnością tej czynności. Nadto rozporządzenie udziałem spółkowym przez wspólnika obwarowane jest obowiązkiem uzyskania zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 10 § 2 k.s.h.). Wspólnicy mogą zatem na etapie kształtowania treści umowy spółki przewidzieć, że zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika jest dopuszczalne bez konieczności uzyskiwania zgody wspólników, albo też że koniecznym jest uzyskanie zgody np. określonej umową spółki większości. Umowa spółki może przewidywać także obowiązek uzyskania zgody niektórych tylko ze wspólników lub zgody osoby trzeciej. Zgoda – jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej – winna być udzielona na piśmie. Wymóg formy pisemnej został jednak zastrzeżony jedynie dla celów dowodowych.
Skutki przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na osobę trzecią
Na nabywcę udziału spółkowego przechodzą wszystkie przenoszalne prawa i obowiązki wynikające z umowy spółki. Dotyczy to zarówno obowiązków wewnątrzspółkowych, jak i zobowiązań występującego wspólnika wobec osób trzecich z tytułu uczestnictwa w spółce.
Zgodnie z przepisem art. 10 § 3 k.s.h. w przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inna osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki. Przepis ten ma charakter ius cogens. Nie ma jednak przeszkód, by wierzyciel zwolnił dłużnika solidarnego z obowiązku świadczenia. Pozostali w spółce wspólnicy mogą również zwolnić zbywcę z części lub całości długów wynikających ze stosunku spółki. Nie przysługuje im jednak kompetencja do zwolnienia zbywcy z obowiązku solidarnej odpowiedzialności za długi spółki wobec osób trzecich.
Bibliografia:
Kodeks spółek handlowych. Komentarz do artykułów 1-150; prof. dr hab. Stanisław Sołtysiński, prof. dr hab. Andrzej Szajkowski, prof. dr hab. Andrzej Szumański, prof. dr hab. Janusz Szwaja; C.H. Beck 2006.
