Dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika
Akt notarialny, na mocy którego wierzyciel chciałby wyegzekwować określone świadczenie od dłużnika, musi zawierać oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji na rzecz wierzyciela. Oświadczenie dłużnika może zostać złożone również na rzecz osoby trzeciej, która niekoniecznie musi być obecna przy sporządzaniu aktu notarialnego.
Dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika w akcie notarialnym nie oznacza wykluczenia uprawnienia wierzyciela skierowania sprawy do sądu według przepisów ogólnych. Wierzyciel może, ale nie jest zobowiązany na podstawie aktu notarialnego spełniającego warunki art. 777§ 1 pkt 4 -6 k.p.c. do wystąpienia z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności na ten akt. Wynika to z obecnie dominującej w literaturze prawniczej koncepcji o uznaniu oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji za czynność prawną jednostronną dłużnika.
Elementy oświadczania dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji
Oświadczenie dłużnika musi zawierać określone komponenty. Ich zachowanie jest istotne dla wierzyciela, gdyż tylko kompletne oświadczenie dłużnika zawarte w akcie notarialnym uprawnia do nadania klauzuli wykonalności i wszczęcia egzekucji. Ujmując zagadnienie z punktu widzenia dłużnika, ewentualne braki w tym oświadczeniu mogą stanowić podstawę obrony dłużnika przed egzekucją. Poddanie się przez dłużnika egzekucji musi zawierać wskazanie świadczenia, oznaczenie terminu spełnienia tego świadczenia oraz osoby dłużnika, jak i wierzyciela. Świadczenie dłużnika powinno zostać uszczegółowione co do jego przedmiotu oraz podstawy prawnej, zaś świadczenia zatajone w akcie nie podlegają egzekucji na podstawie tego aktu (por. wyrok SN z dnia 19 marca 1975 r., III CRN 368//74, Lex nr 1910). Akt notarialny musi zostać sporządzony przez notariusza lub jego zastępcę w zakresie jego uprawnień i w formie określonej w przepisach art. 92 -94 ustawy Prawo o notariacie (Dz. U. 2008 r., Nr 189, poz. 1158 z późniejszymi zmianami).
Oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji nie musi zostać złożone w tym samym akcie notarialnym, może zostać zawarte w odrębnym akcie notarialnym (art. 777 § 2 k.p.c.). Możliwość ta dotyczy wszystkich aktów notarialnych zawierających oświadczenie dłużnika, niezależnie od rodzaju nałożonego na niego obowiązku.
Obowiązek objęty aktem notarialnym
Obowiązek dłużnika może dotyczyć zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie (art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.). W tym wypadku suma pieniężna musi zostać wyznaczona dokładnie i ściśle. Wierzyciel będzie miał prawo wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności po upływie określonego terminu lub zajścia zdarzenia. Obowiązek dłużnika może stanowić zapłata sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku oraz termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności (art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.). Upływ terminu wystąpienia o nadanie klauzuli wykonalności nie powoduje utraty przez wierzyciela uprawnienia żądania wykonania obowiązku przez dłużnika. Skutkiem jest pozbawienie aktu notarialnego cech tytułu egzekucyjnego.
Obowiązek ujęty w akcie notarialnym może dotyczyć w takim samym stopniu dłużnika osobistego, jak i rzeczowego (art. 777 § 1 pkt 6 k.p.c.). Dłużnikiem rzeczowym jest taka osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem i poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu celem zaspokojenia wierzytelności pieniężnej, która przysługuje zabezpieczonemu wierzycielowi. Obowiązkiem dłużnika rzeczowego jest więc znoszenie egzekucji z jej majątku.
Przyszła egzekucja będzie mogła dotyczyć tylko obowiązku określonego w akcie notarialnym. Jeśli więc wierzyciel będzie chciał uzyskać wyższą kwotę pieniężną lub żąda wydania innych przedmiotów niż oznaczonych w akcie notarialnym, niezbędne będzie wszczęcie postępowania sądowego, aby uzyskać tytuł egzekucyjny również w zakresie nieobjętym aktem notarialnym.
