Ograniczenia wynikające z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej ma zaspokajać potrzeby ludzkie, a nie stanowić zagrożenie dla egzystencji, przy jednoczesnym założeniu, iż wykonywana ona będzie przy zachowaniu stosownych wymogów. Zgodnie z treścią art.17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej – „przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów”. Nie są to jednak jedyne obowiązki ciążące na przedsiębiorcy. Jest on zobowiązany ponadto do przestrzegania wymogów określonych przez inne przepisy prawa, takich jak. np. wymogi związanych z ochroną życia i zdrowia ludzkiego, czy też ochroną środowiska naturalnego. Innego typu ograniczeniami są zezwolenia i koncesje na prowadzenie określonej działalności gospodarczej. Są to pewnego rodzaju ograniczenia, które miały zostać zniesione, przy jednoczesnym ich zastąpieniu przez wpis do rejestru działalności gospodarczej. Tak się jednak nie stało i formy reglamentacji, jakimi są zezwolenia, licencje, koncesje, a także różnorakie certyfikaty, zgody i pozwolenia spotykamy do dziś.
Koncesja jest aktem administracyjnym, który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej (J. Boć, Prawo administracyjne, Kolonia Limited 2007, s. 333).
Uzyskania koncesji wymaga, zgodnie z art. 46 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:
1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;
2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;
4) ochrony osób i mienia;
5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych;
6) przewozów lotniczych;
7) prowadzenia kasyna gry.
Szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu określają przepisy odrębnych ustaw. Wprowadzenie innych koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia. Jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej, udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku następuje w drodze decyzji. Organ koncesyjny może określić w koncesji, w granicach przepisów odrębnych ustaw, szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją, jest przy tym obowiązany przekazać każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółową informację o tych warunkach niezwłocznie po wszczęciu postępowania w sprawie udzielenia koncesji.
Zezwolenie jest formą aktu administracyjnego ustalającego uprawnienia w sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego (J. Boć, Prawo administracyjne, Kolonia Limited 2007, s. 332).
W przypadku zezwoleń nie został utworzony katalog dziedzin, które wymagają jego uzyskania. Jednakże ustawodawca polski często expressis verbis wskazuje tę formę aktu administracyjnego, np. zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej (ustawa z dnia 22 mają 2003r. o działalności ubezpieczeniowej, art. 6).
Podstawową różnicą między koncesją a zezwoleniem jest fakt, iż koncesja jest decyzją wydawaną w oparciu o swobodne uznanie organu udzielającego koncesję, natomiast zezwolenie jest wydawane zawsze, gdy zostały spełnione wymagania dla jego uzyskania, co sprawia, iż przedsiębiorcy przysługuje prawo żądania wydania zezwolenia, co nie może mieć miejsca w przypadku koncesji.
Inne ograniczenia
Przedmiotowe ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej mogą wynikać także z innych przyczyn. Stanowić je mogą np. ograniczenia ze względu na cel prowadzonej działalności, ze względu na skład osobowy, minimum kapitałowe, czy tez ograniczenia ze względu na formę prawną. Jeżeli ustawa przewiduje spełnienie określonego celu przez przedsiębiorcę, to warunkiem utworzenia, a także prawidłowego funkcjonowania będzie jego realizacja. Jeżeli natomiast określony podmiot nie został utworzony w celu gospodarczym, jak np. stowarzyszenia i fundacje, to podmiotem gospodarczym może się on stać jedynie po spełnianiu określonych warunków. Ograniczenia ze względu na skład osobowy wiążą się z ilościowym minimum składu założycieli przedsiębiorstwa, a także co do późniejszych jego uczestników. Minimum kapitałowe z kolei (np. minimalny kapitał zakładowy czy bankowy) umożliwia powstanie, a także funkcjonowanie przedsiębiorcy, Niespełnienie tych wymogów prowadzi do tego, iż przedsiębiorca w ogóle nie powstanie lub tez będzie zmuszony do zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej. Natomiast nakaz skorzystania z określonej formy prawnej w celu prowadzenia działalności gospodarczej jest szczególnie widoczne, gdy chodzi o zastrzeżenia jako jedynej formy prawnej jednoosobowej spółki Skarbu Państwa, czy też w przypadku prowadzenia działalności w zakresie ubezpieczeń czy bankowości. Aktualnym przykładem ograniczeń ze względu na formę są ponadto przepisy ustawy z dnia 7 września 2007r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, które wskazują wyłączną formę spółek z ograniczoną odpowiedzialnością dla spółek celowych.