Sąd odwoławczy, jako instancja merytoryczna, może wydać szereg różnego rodzaju orzeczeń. Można podzielić je na dwie grupy:
• orzeczenia kasatoryjne;
• orzeczenia reformatoryjne.
1. W sytuacji, gdy apelacja zostanie uznana za bezzasadną, sąd ją oddali.
O bezzasadności możemy mówić szczególnie wtedy, gdy:
a) nie istnieją wadliwości powołane przez skarżącego,
b) wadliwości istnieją, ale nie mają wpływu na treść orzeczenia,
c) skarżący nie powołał nowych faktów i dowodów albo zostały one przez sąd pominięte, o brak jest związku między powołaną wadą a treścią orzeczenia.
Skutkiem oddalenia apelacji jest utrzymanie w mocy wyroku sądu I instancji i jego uprawomocnienie się w niezmienionym kształcie.
2. Kolejnym rodzajem orzeczenia jest zmiana wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy.
Podstawą takiego rozstrzygnięcia jest naruszenie prawa materialnego, jak również dokonanie innych ustaleń faktycznych przez sąd II instancji. Jest to przykład orzeczenia reformatoryjnego.
Sąd II instancji może oprzeć się na materiale dowodowym sądu I instancji i przyjąć jego ustalenia jako własne, ale może również uzupełnić materiał dowodowy. Jednakże nie powinien przeprowadzać postępowania dowodowego w całości; takie postępowanie w praktyce pozbawiłoby strony prawa do merytorycznego rozpoznania sprawy przez dwie instancje.
W wyniku wydania takiego orzeczenia, wyrok sądu I instancji traci moc.
3. Orzeczenie kasatoryjnym jest uchylenie wyroku sądu I instancji.
W takiej sytuacji możliwe jest:
a) przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
b) odrzucenie pozwu,
c) umorzenie postępowania.
W zależności od przyczyn uzasadniających uchylenie wydanego uprzednio wyroku, sąd odwoławczy podejmie stosowne rozstrzygnięcie. W każdym jednak przypadku orzeczenie sądy I instancji traci moc.
Przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania następuje w sytuacji, gdy mamy do czynienia z nieważnością postępowania pierwszoinstancyjnego. Zamknięty katalog przyczyn skutkujących nieważnością jest określony przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.
Kolejną przesłanką wydania takiego orzeczenie jest nierozpoznanie istoty sprawy przez sąd I instancji. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu I inst. nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd rozstrzygnął o roszczeniu powoda na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszone w pozwie, kiedy zaniechał on zbadania materialnej podstawy albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenia.
Następną kodeksową przyczyną uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania jest konieczność przeprowadzenie w danej sprawie postępowania dowodowego w całości.
Umorzenie postępowania albo odrzucenie pozwu, po uprzednim uchyleniu wyroku, następuje w sytuacji, gdy takie rozstrzygnięcie powinno zapaść już przed sądem I instancji.
Odrzucenie pozwu powinno nastąpić przy:
a) braku jurysdykcji krajowej,
b) niedopuszczalności drogi sądowej,
c) zawisłości sporu lub powadze rzeczy osądzonej,
d) braku zdolności sądowej jednej ze stron, braku zdolności procesowej powoda (gdy nie działał on przez przedstawiciela ustawowego) albo gdy w składzie organu reprezentującego osobę prawne lub osobę ustawową zachodzą braki uniemożliwiające jego działanie.
Umorzenie postępowanie natomiast, występuje m. in. w sytuacji skutecznego cofnięcia pozwu lub też niedopuszczalności wydania wyroku (np. ze względu na przysługujący pozwanemu immunitet sadowy).
