Nie usprawiedliwione niestawiennictwo
Zgodnie z art. 287 Kodeksu postępowania cywilnego (kpc) za nie usprawiedliwione niestawiennictwo (…) sąd skaże biegłego na grzywnę. Biegły może zostać wezwany na rozprawę, aby złożyć opinię ustnie. Ponadto strona, zgłaszająca zastrzeżenia do sporządzonej przez biegłego opinii na piśmie, może złożyć wniosek o wezwanie biegłego na rozprawę w celu ustnego wyjaśnienia opinii. W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa, sąd może skazać biegłego na karę grzywny. W celu uniknięcia w/w odpowiedzialności, biegły powinien w sposób obiektywny uzasadnić przyczyny swojego niestawiennictwa na wezwanie sądu, wskazując powody zaistniałego stanu rzeczy. Niestawiennictwo powstałe bez winy biegłego, uzasadnione przez niego, nie stanowi przesłanki orzeczenia w stosunku do biegłego kary grzywny. Dodatkowo, grzywnę można zastosować w stosunku do biegłego, który oddalił się z sali rozpraw bez zezwolenia przewodniczącego. Należy przy tym wskazać, iż nie można zarządzić przymusowego sprowadzenia biegłego na salę sądową przez wzgląd na status biegłego.
W przypadku wezwania i przesłuchania biegłego, należy odpowiednio stosować w stosunku do niego przepisy o prawie odmowy zeznań i o prawie udzielenia odpowiedzi na zadane pytania, które odnoszą się do świadków. Ponadto biegłego obejmuje odpowiedzialność za fałszywe zeznania, określona w art. 233 Kodeksu karnego.
Nieuzasadniona odmowa złożenia przyrzeczenia lub opinii
Na podstawie art. 287 kpc za nieuzasadnioną odmowę złożenia opinii, sąd skaże biegłego na grzywnę. Odmowa złożenia opinii przez biegłego dotyczy takiej samej sytuacji, w której świadek może odmówić złożenia zeznań. Zgodnie z art. 261 § 1 kpc nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka (złożenia opinii przez biegłego), z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód. Ocena, czy w konkretnym przypadku zachodzi podstawia do uzasadnionej odmowy złożenia przez biegłego opinii, należy do sądu.
Ponadto za nieuzasadnioną odmowę złożenia przyrzeczenia, sąd skaże biegłego na grzywnę. Należy wskazać, iż biegły, w świetle art. 282 § 1 kpc przed rozpoczęciem czynności składa przyrzeczenie w następującym brzmieniu: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki biegłego wykonam z całą sumiennością i bezstronnością”. Biegły sądowy może jednak nie składać przyrzeczenia, gdy obie strony wyrażą na to zgodę, a także w przypadku gdy jest on biegłym stałym przy sądzie, w okręgu którego sprawa się toczy, a przyrzeczenie składał przy objęciu stanowiska. Wówczas w poszczególnych sprawach, biegły ma obowiązek powołać się na to przyrzeczenie. Powyższe sytuacje wykluczają skazanie biegłego na grzywnę, ze względu na fakt, iż odmowa złożenia przyrzeczenia jest w pełni uzasadniona.
Nie usprawiedliwione opóźnienie złożenia opinii
Art. 287 kpc stanowi ponadto, iż za nie usprawiedliwione opóźnienie złożenia opinii sąd skaże biegłego na grzywnę. Biegły sądowy, w przypadku zaistnienia okoliczności powodujących wydłużenie terminu do sporządzenia opinii, powinien niezwłocznie zawiadomić o tym sąd. Okoliczności powyższe, zostaną przez sąd uwzględnione, jeżeli powstały bez winy biegłego, niezależnie od niego. W takim przypadku, sąd nie skaże biegłego na grzywnę, albowiem opóźnienie złożenia opinii będzie w całości usprawiedliwione. Warto również wskazać, iż na podstawie art. 6 kpc, który stanowi o szybkości postępowania, nie usprawiedliwione opóźnienie złożenia opinii przez biegłego stanowić będzie rażące naruszenie powyższej zasady procesowej.
Postanowienie o skazaniu biegłego na grzywnę
W razie zaistnienia okoliczności w postaci: nie usprawiedliwionego niestawiennictwa biegłego, nieuzasadnionej odmowy złożenia przyrzeczenia lub opinii przez biegłego, a także nie usprawiedliwionego opóźnienia złożenia opinii przez biegłego, sąd wydaje postanowienie, w którym skazuje biegłego na grzywnę. Biegły może wnieść zażalenie na ukaranie go grzywną, od którego nie ponosi się opłat. W zażaleniu powinien wskazać zaskarżone postanowienia, a także wniosek o zmianę, bądź uchylenie tego postanowienia.
