Nasciturus w polskim prawie cywilnym – cz. 2

Nasciturus w polskim prawie cywilnym – cz. 2

W aktualnym stanie prawnym dziecko poczęte już w chwili otwarcia spadku, ale nienarodzone na podstawie przepisu art. 927 k.c. może być spadkobiercą bądź zapisobiercą, ale pod warunkiem, że przyjdzie na świat żywe. Stosowanie tego przepisu nie powoduje problemów w praktyce, bo jeśli powstają spory to dotyczą one problematyki czy  i kiedy miało miejsce poczęcia dziecka oraz czy urodziło się ono żywe (S. Dmowski [w:] Kodeks…, s. 73).

Na podstawie przepisu art. 4461 k.c. ma także roszczenie odszkodowawcze o naprawienie szkód doznanych przed urodzeniem.
Ojciec dziecka poczętego, ale nienarodzonego może je na postawie przepisu art. 75 k.r.o. uznać. Matka dziecka jeszcze nienarodzonego może żądać od ojca niebędącego jej mężem, którego ojcostwo zostało uwiarygodnione, odpowiedniej sumy pieniężnej na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu.

Ponadto zgodnie z orzecznictwem nasciturus może być obdarowanym, czyli  będzie stroną w umowie darowizny (uchw. NSA z dnia 28 listopada 1986 r., OSN 1987 r., poz. 26). 

Przeważa stanowisko, że niedopuszczalne jest sądowe ustalenie ojcostwa nasciturusa (M. Pazdan [w:] Kodeks…, s. 82). J. Mazurkiewicz stoi jednak na stanowisku, że dopuszczalne jest powództwo o ustalenie ojcostwa dziecka poczętego, ale nienarodzonego (J. Mazurkiewicz, Dopuszczalność sądowego ustalenia ojcostwa dziecka poczętego, RPEiS 1974, nr 4 s. 147 i n.).

Powyższe przykłady urzeczywistniają rzymską zasadę nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur. Nasciturus jest podmiotem zawsze, gdy chodzi o jego korzyść (Z. Radwański, Zarys Części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 1979, s. 121). Za Wolterem należy także uznać, że nie tylko wtedy, gdy chodzi o korzyść, ale także wtedy gdy odpowiada to poczuciu sprawiedliwości (A. Wolter, Prawo…, s. 158). M. Pazdan wyraża stanowisko, że mimo braku podstawy normatywnej do przyznania zdolności prawnej nasciturusowi trzeba je traktować tak jakby był osobą fizyczna i takiego traktowania należy także wymagać od sądu (M. Pazdan [w:] Kodeks…, s. 83).

Orzecznictwo dotyczące problematyki nasciturusa, z uwagi na brak normatywnego określenia jego podmiotowości prawnej, jest bardzo bogate. Już od dawna utrwalony jest pogląd, że dziecku, które doznało szkody w okresie rozwoju płodowego może być przyznane odszkodowanie i to zarówno w postaci renty jak i zadośćuczynienia lub odszkodowania (S. Dmowski [w:] Kodeks…, s. 74). Dziecko może dochodzić roszczeń odszkodowawczych wypływających z odniesionych przez nie uszkodzeń ciała lub rozstroju zdrowia, chociaż czyn sprawcy popełniony był jeszcze przed urodzeniem się i skierowany był bezpośrednio przeciw osobie ciężarnej – matce (orz. SN z dnia 8 stycznia 1965, II CR 2/65, OSPiKA 9/67, poz. 220). Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia dla dziecka, które w chwili śmierci ojca, było już poczęte, a następnie urodziło się żywe, należy stosować analogiczne kryteria jak przy zasądzaniu odszkodowania dla dzieci, które w chwili śmierci ojca były w wieku przedszkolnym (orz. SN z dnia 4 kwietnia 1966, II PR 139/66, OSNCP 9/66, poz. 158). Czyn niedozwolony wyrządzony kobiecie ciężarnej, który spowodował zmiany w normalnym rozwoju płodu i w następstwie kalectwo dziecka jest czynem niedozwolonym wyrządzonym dziecku a nie matce, jeżeli urodzi się ono żywe. W takim wypadku dziecko uprawnione jest do żądania odszkodowania od osoby odpowiedzialnej za skutek czynu niedozwolonego. Takie dziecko nie może być w sytuacji gorszej od dziecka, które doznało szkody w czasie porodu lub bezpośrednio po nim (orz. SN z dnia 3 maja 1967, II PR 120/67, OSNCP 1967, nr 10, poz. 189). Należy zgodzić, się ze stanowiskiem, że uregulowań prawa cywilnego i prawa rodzinnego w kontekście dziecka poczętego, ale nienarodzonego  nie należy traktować jako przyznające im zdolność prawną, lecz chroniące w sposób szczególny (S. Dmowski [w:] Kodeks…, s. 75).

Polecane

Najnowsze