Następstwo procesowe w postępowaniu cywilnym

Następstwo procesowe w postępowaniu cywilnym

Czym jest następstwo procesowe?

Następstwo procesowe jest przekształceniem podmiotowym, polegającym na tym, że w ściśle określonych przypadkach dochodzi do zmiany podmiotu po jednej ze stron toczącego się procesu. Jest dopuszczalne w procesie toczącym się przed każdą instancją. Dotychczasowa strona, zwana poprzednikiem prawnym ustępuje z procesu, natomiast jej następca prawny wstępuje do procesu dokładnie w sytuację procesową poprzednika. Nie mamy w tym przypadku do czynienia z nowym procesem, jest to kontynuacja toczącego się procesu. Co istotne, następca prawny dotknięty jest skutkami wszystkich czynności procesowych, które dokonał poprzednik procesowy, a także tych czynności procesowych, które dokonane zostały wobec jego poprzednika procesowego. Nie posiada on uprawnienia do żądania powtórzenia żadnej z tych czynności.

Sukcesja ogólna

Do przekształcenia podmiotowego w postaci następstwa procesowego dojść może w wyniku sukcesji ogólnej. Pojęcie to oznacza wejście w ogół praw i obowiązków poprzednika procesowego z powodu utraty przez niego zdolności sądowej, czyli zdolności do występowania w procesie jako strona (art. 64 k.p.c.). Sukcesja ogólna dotyczy wszystkich procesów, w jakich poprzednik brał udział.

Są dwa przypadki, kiedy mówimy o sukcesji ogólnej:

1) kiedy na skutek śmierci osoby fizycznej do procesu wstępują spadkobiercy strony lub przedstawiciel ustawowy strony;

2) kiedy na skutek utraty bytu prawnego przez osobę prawną zostanie ustalony jej następca prawny (np. w wyniku przekształcenia spółek).

Na mocy art. 174 § 1 pkt 1 i § 2 k.p.c. sąd jest zobligowany do zawieszenia postępowania z urzędu w razie śmierci strony oraz w razie utraty przez stronę zdolności sądowej (dot. osób niefizycznych); zawieszenie to ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały. Zawieszając postępowanie, sąd z urzędu uchyla orzeczenia wydane po nastąpieniu tych zdarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu rozprawy.

Postępowanie podejmowane jest natomiast z urzędu (art. 180 § 1 k.p.c.), gdy ustanie przyczyna zawieszenia, czyli odpowiednio: zgłoszenie się lub wskazanie następców prawnych zmarłego oraz, w przypadku osób niefizycznych, ustalenie ogólnego następcy prawnego.

Ważne jest, iż sukcesja ogólna dotyczyć może wyłącznie takich praw, czy też obowiązków, które ze swojej istoty przejść mogą na następców prawnych. W pozostałych przypadkach, z chwilą utraty zdolności sądowej przez stronę, następuje umorzenie postępowania.

Sukcesja szczególna

Następstwo prawne możliwe jest także w wyniku czynności prawnych, w wyniku których dochodzi do przejęcia poszczególnych praw, czy też obowiązków. Następca procesowy wchodzi w takim przypadku w ogół praw i obowiązków poprzednika procesowego, ale, w przeciwieństwie do sukcesji ogólnej, tylko w określonym procesie.

Występują następujące przypadki sukcesji szczególnej:

1) na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c.: wejście nabywcy w miejsce zbywcy rzeczy/prawa objętego sporem. Zasadą jest, iż z chwilą doręczenia pozwu zbycie w toku sprawy rzeczy/prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy, a więc nie są przewidziane automatyczne przekształcenia podmiotowe. Jednakże nabywca może wejść na miejsce zbywcy w procesie za zezwoleniem strony przeciwnej;

2) na podstawie art. 83 k.p.c.: za zgodą stron, interwenient uboczny może wejść na miejsce strony do której przystąpił;

3) na podstawie art. 450 § 1 i 2 k.p.c. i art. 19 § 2 k.r.o.: w sprawie o unieważnienie małżeństwa, w wypadku śmierci powoda jego zstępni mogą, w ciągu sześciu miesięcy od momentu zawieszenia postępowania, złożyć wniosek o podjęcie postępowania, w przeciwnym razie należy je umorzyć;

4) na podstawie art. 450 § 3 k.p.c.: w sprawie o unieważnienie małżeństwa, w razie śmierci pozwanego małżonka, a jeśli pozwanymi byli oboje małżonkowie, w razie śmierci jednego z nich, postępowanie podejmuje się po ustanowieniu przez sąd orzekający na posiedzeniu niejawnym kuratora, który wstępuje na miejsce zmarłego małżonka;

5) na podstawie art. 447 § 2 i art. 448 § 2 k.p.c.: w postępowaniu o ustalenie istnienia/nieistnienia małżeństwa, sąd orzekający ustanawia także następstwo procesowe kuratora;

6) na podstawie art. 456 § 2 k.p.c. i art. 125 § 2 k.r.o.: w sprawie wytoczonej przez dziecko o ustalenie albo zaprzeczenie macierzyństwa, o zaprzeczenie ojcostwa, o ustalenie bezskuteczności uznania, jak również w sprawie wytoczonej przez dziecko albo jego matkę o ustalenie ojcostwa – kurator, ustanowiony przez sąd orzekający, wstępuje do sprawy na miejsce zmarłego pozwanego; w sprawach o rozwiązanie przysposobienia kurator wstępuje na miejsce pozwanego w razie śmierci przysposabiającego.

Polecane

Najnowsze