Podstawy ogłoszenia upadłości
Rozpoczynając rozważania na temat upadłości spółki należy wskazać jakie są podstawy do ogłoszenia upadłości. Odpowiedź na to pytanie daje ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz. U. z 2009, Nr 175, poz. 1361) w skrócie PrUpN. Zgodnie z art. 10 wspomnianej ustawy upadłość ogłasza się wobec dłużnika, który stał się niewypłacalny. Niewypłacalność następuje w momencie, gdy spółka nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań oraz gdy zobowiązania spółki przekroczą wartość jej majątku nawet wówczas, gdy zobowiązania te wykonywane są na bieżąco (art. 11 PrUpN). Podmiotem postępowania upadłościowego może być zarówno spółka jawna, ale również wspólnicy tej spółki, którzy ponoszą odpowiedzialność za jej zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem (art. 5 ust 2 pkt 2 PrUpN)
Zgłoszenie wniosku o upadłość
Naturalne jest, że w pierwszej kolejności uprawnionym do zgłoszenia wniosku o upadłość jest wierzyciel, który nie może odzyskać od dłużnika należnych mu świadczeń. Ponadto, podmiotem, który może zgłosić taki wniosek jest sama spółka. Na podstawie art. 21 PrUpN dłużnik jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do jego zgłoszenia. Na tym krąg podmiotów uprawnionych się nie zamyka, bowiem każdy kto ma prawo reprezentacji spółki jawnej również może dokonać zgłoszenia wniosku. Prawo reprezentacji jak wynika z art. 29 § 1 KSH przysługuje z zasady każdemu wspólnikowi. Wniosek ten, jak wynika z art. 20 ust. 1 pkt 1 PrUpN może zgłosić również każdy wspólnik spółki jawnej, który odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki. Należy tu wskazać, iż niedopełnienie tego obowiązku przez wspólnika może skutkować pozbawieniem na okres od trzech do dziesięciu lat prawa do prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu (por. art. 373 ust. 1 pkt 1 PrUpN). Również każdy z likwidatorów spółki jawnej jest uprawniony, aby wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości (art. 20 ust. 1 pkt 5 PrUpN).
Data wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Wspomniane postanowienie jest niezwłocznie podawane do publicznej wiadomości przez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, ale również publikowane jest w dzienniku o zasięgu lokalnym (art. 52 i 53 ust 1 PrUpN).
Skutki ogłoszenia upadłości
Ogłoszenie upadłości wobec spółki jawnej pociąga za sobą szereg konsekwencji, które ustawodawca Prawie upadłościowym i naprawczym podzielił na kilka kategorii. Dotyczą one w szczególności majątku spółki, czynności kontraktowych upadłego, jego zobowiązań oraz wpływu upadłości na postępowania sądowe i administracyjne.
Z datą wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości główne zmiany zachodzą w odniesieniu do majątku spółki, który staje się masą upadłości i ma na celu zaspokojeniu wierzycieli. W skład masy upadłości wchodzi majątek spółki, który do niej należał w chwili ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez nią w toku postępowania upadłościowego, przy czym możliwe są wyłączenia z masy upadłości.
Konsekwencja ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku jest również to, że wspólnicy reprezentujący spółkę i prowadzący jej sprawy tracą prawo zarządu i możliwość korzystania oraz rozporządzania mieniem wchodzącym w skład masy upadłości. W sprawach dotyczących masy upadłości wszelkie czynności na rachunek spółki podejmował będzie syndyk.
Zakończenie postępowania upadłościowego
Procedura zapoczątkowana przez ogłoszenie upadłości może zakończyć się na kilka sposobów. Przede wszystkim należy podkreślić, iż mowa tutaj o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku spółki. Postępowanie upadłościowe kończy się w momencie, gdy nastąpi ostateczny podział funduszów masy upadłości, a sąd postanowieniem stwierdzi, że postępowanie upadłościowe zostało zakończone. Następnie syndyk występuje do sądu rejestrowego z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców.
Postępowanie upadłościowe może zakończyć się również umorzeniem. Zgodnie z art. 362 PrUpN sąd umorzy postępowanie upadłościowe, gdy:
1) majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
2) wierzyciele zobowiązani uchwałą zgromadzenia wierzycieli albo postanowieniem sędziego-komisarza nie złożyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania, a brak jest płynnych funduszów na te koszty;
3) wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności, żądają umorzenia postępowania.
W przypadku umorzenia postępowania upadłościowego wspólnicy odzyskują prawo zarządzania majątkiem spółki i rozporządzania jej składnikami.
