Poniżej zostaną przedstawione klauzule abuzywne najczęściej występujące w umowach bankowych. Wszystkie z nich wpisane są do Rejestru klauzul niedozwolonych, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (PUOKiK). Po zamieszczeniu klauzuli w w/w Rejestrze, w zasadzie nie powinna ona być stosowana w umowach bankowych, jednakże często zdarza się, iż pomimo powyższego zakazu, bank nadal stosuje niedozwoloną klauzulę. Skutkiem jej zastosowania w umowach bankowych jest fakt, iż zgodnie z art. 3851 § 1 Kodeksu cywilnego (kc) nie wiąże ona konsumenta (w tym wypadku jest nim klient banku), co oznacza, iż jest nieważna, a więc konsument nie musi przestrzegać postanowień w niej zawartych.
„Bank będzie informował posiadacza rachunku o zmianach w cenniku usług. Stawki prowizji i opłat podawane są do wiadomości w oddziałach Banku.”
Abuzywność powyższej klauzuli przejawia się w tym, iż konsument, aby zapoznać się ze zmianami w cenniku usług jest zmuszony udać się do oddziału banku. W ten sposób bank narusza interesy konsumenta, bowiem naraża go na niewygodę organizacyjną i stratę czasu związaną z koniecznością wizyty klienta w oddziale banku. Podstawowym obowiązkiem przedsiębiorcy wobec konsumenta jest informowanie konsumenta o wszelkiego rodzaju zmianach. Utrudnianie przez przedsiębiorcę dostępu do w/w zmian bez wątpienia przesądza o uznaniu w/w postanowienia umownego za niedozwolone.
„W przypadku unieważnienia, zagubienia lub kradzieży karty, posiadacz karty zobowiązany jest zapłacić Bankowi kwoty należne w związku z jej zastrzeżeniem określone w Cenniku usług.”
W tym przypadku, powyższa klauzula została uznana za abuzywną, gdyż pogarsza mające już wcześniej miejsce złe położenie konsumenta. Unieważnienie, zagubienie bądź kradzież karty powodują, że konsument znajduje się w bardzo niekomfortowej sytuacji, w której narażony jest na straty. Pomimo tego, bank określił, iż posiadacz karty, a więc konsument zobowiązany jest zapłacić na rzecz banku należne kwoty, określone w cenniku usług. To znaczne pogorszenie i tak już trudnej sytuacji, w której znalazł się konsument, sprzeczne jest z dobrymi obyczajami i zasadami współżycia społecznego.
„W przypadku poniesienia przez Klienta szkody wynikłej z zawinionej przez Bank niemożności realizacji dyspozycji Klienta, Bank ponosi odpowiedzialność jedynie za rzeczywistą szkodę (z wyłączeniem utraconych korzyści).”
W w/w postanowieniu umownym, został ograniczony zakres odpowiedzialności odszkodowawczej banku, dlatego też w/w postanowienie znajduje się w Rejestrze klauzul niedozwolonych PUOKiK. Zgodnie z art. 361 § 2 „w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.” Na odszkodowanie składa się zatem:
- rzeczywista strata, którą poniósł konsument,
- utracone korzyści, które konsument mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie powstała.
Postanowienie umowne ograniczające odpowiedzialność odszkodowawczą banku do rzeczywistej straty, pozbawiając konsumenta korzyści, które mógłby osiągnąć, uznane zostało za abuzywne z uwagi na naruszenie interesu ekonomicznego konsumenta, który w razie powstania szkody nie mógłby skutecznie domagać się całości odszkodowania, na które w świetle w/w przepisu składają się również utracone korzyści.
„Wszelka korespondencja wysłana przez Bank do Kredytobiorcy pocztą lub kurierem na ostatni podany przez niego adres do korespondencji (adres zameldowania, w przypadku, gdy Kredytobiorca nie podał adresu do korespondencji), będzie uważana za doręczoną.”
Powyższa klauzula przyznaje przedsiębiorcy prawo do stwierdzenia skuteczności doręczenia pism. Narusza ona w sposób rażący interesy konsumenta, łamiąc również zasady rzetelnej i uczciwej działalności stron umowy. Na podstawie art. 61 § 1 kc oświadczenie woli (w tym wypadku zawarte w korespondencji informacje i inne oświadczenia) jest złożone innej osobie z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła ona zapoznać się z jego treścią. Stwierdzenie przez bank skuteczności doręczenia korespondencji, a co za tym idzie domniemania zapoznania się konsumenta z treścią tej korespondencji, w świetle w/w przepisu zasadnie kwalifikowane jest jako niedozwolone w obrocie pomiędzy konsumentem i przedsiębiorcą.
„Wszelkie spory wynikłe pomiędzy bankiem a Klientem rozstrzygają sądy powszechne właściwe dla siedziby Banku.”
Klauzula prorogacyjna ustalająca, że sądem właściwym do rozstrzygania sporów pomiędzy konsumentem i bankiem może być wyłącznie sąd właściwy dla siedziby przedsiębiorcy, czyli banku, w sposób obiektywny narusza nie tylko ekonomiczne interesy konsumenta, bowiem wiąże się również z niewygodą organizacyjną, powstającą po stronie konsumenta. Konsument ma prawo do dochodzenia swoich roszczeń wobec banku przed sądem właściwym miejscowo, określonym na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego (kpc). Przykładowo, na podstawie art. 33 kpc, konsument może wytoczyć powództwo przed sąd właściwy ze względu na oddział banku, nie zaś na jego główną siedzibę, często oddaloną od miejsca zamieszkania konsumenta.
