Działalność konkurencyjna agenta – jak się przed nią uchronić?

Działalność konkurencyjna agenta – jak się przed nią uchronić?

Ograniczenie działalności konkurencyjnej agenta w czasie trwania stosunku zobowiązaniowego

Jak wynika z art. 760 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny na stronach umowy agencyjnej ciąży obowiązek wzajemnej lojalności. Z uwagi na powyższe agent nie powinien podejmować w trakcie trwania umowy działalności konkurencyjnej wobec dającego zlecenie. Strony mogą dokonać konkretyzacji wskazanego obowiązku w umowie poprzez wprowadzenie  klauzuli zakazującej agentowi prowadzenia działalności konkurencyjnej pod rygorem kary umownej 1. Dopuszczalność wprowadzenia do umowy klauzuli o karze umownej za wskazane w umowie naruszenie zobowiązania wynika z zasady swobody umów, zgodnie z którą strony mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść i cel nie sprzeciwiały się właściwości ( naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. De lege lata zastrzeżenie kary umownej może odnosić się wyłącznie do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania o charakterze niepieniężnym. Zastrzeżenie to może zatem odnosić się do zobowiązania dłużnika, którego przedmiotem jest świadczenie polegające na daniu, czynieniu, zaniechaniu lub znoszeniu. klauzula zakazująca agentowi działalności konkurencyjnej, a więc obligująca agenta do zaniechania, pod sankcją kary umownej  jest zatem dopuszczalna.

Ustawodawca narzuca jednak w odniesieniu do przedmiotowej regulacji pewne ograniczenia. Po pierwsze w przypadku zastrzeżenia kary umownej żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość kary umownej nie jest  dopuszczalne, chyba że strony postanowiły inaczej. Oznacza to, że w sytuacji, gdy agent poprzez swoją konkurencyjną działalność wyrządziłby dającemu zlecenie szkodę, dający zlecenie nie mógłby dochodzić jej naprawienia ponad wysokość kary umownej, chyba, że strony postanowią inaczej.  W interesie dającego zlecenie leży zatem zawarcie w umowie agencyjnej postanowienia, iż za szkodę wyrządzoną dającemu zlecenie wskutek prowadzenia działalności konkurencyjnej przez agenta ponad wysokość kary umownej agent odpowiada na zasadach ogólnych.  Konstrukcja ta jest dla dającego zlecenie ze wszech miar korzystna. W przypadku bowiem naruszenia zobowiązania przez agenta poprzez prowadzenie działalności konkurencyjnej dający zlecenie musi przed sądem wykazać jedynie fakt naruszenia zobowiązania przez agenta, zwolniony jest zaś z obowiązku wykazywania istnienia, a tym bardziej  wysokości szkody. Dopiero, gdy wysokość poniesionej szkody przenosi wysokość kary umownej ciężar dowodu spoczywa na dającym zlecenie na zasadach ogólnych.

Na zakończenie omawianej kwestii warto odnieść się do samego oznaczenia działalności konkurencyjnej w klauzuli umownej. Pomocne dla przedmiotowego zagadnienia mogą okazać się regulacje Kodeksu cywilnego w części dotyczącej wprowadzenia do umowy agencyjnej postanowień ograniczających działalność konkurencyjną agenta po rozwiązaniu umowy. Inaczej bowiem niż w odniesieniu do okresu w czasie trwania umowy ustawodawca uregulował takie ograniczenie w stosunku do okresu po rozwiązaniu umowy w sposób szczegółowy. Zgodnie z art. 7646 Kodeksu cywilnego ograniczenie jest ważne, jeżeli dotyczy grupy klientów  lub obszaru geograficznego, objętych działalnością agenta, oraz rodzaju towarów lub usług stanowiących przedmiot umowy. Należy zatem precyzyjnie określić w umowie, co strony rozumieją pod pojęciem działalności konkurencyjnej z zachowaniem wskazanych wytycznych.

Ograniczenie działalności konkurencyjnej agenta po ustaniu stosunku zobowiązaniowego

Jak już zostało to podniesione ustawodawca uregulował dopuszczalność wprowadzenia do umowy agencyjnej klauzuli ograniczającej działalność konkurencyjną agenta na okres po rozwiązaniu umowy agencyjnej w sposób szczegółowy. Zgodnie z art. 764 (6) Kodeksu cywilnego strony mogą w formie pisemnej pod rygorem nieważności, ograniczyć działalność agenta mającą charakter konkurencyjny na okres po rozwiązaniu umowy agencyjnej. Analizując wskazaną regulację warto wypunktować wymagania, jakie ustawodawca narzuca stronom, aby przedmiotowe postanowienie umowne było ważne. Po pierwsze postanowienie takie musi być dokonane w formie pisemnej.  Po drugie strony muszą szczegółowo określić, co rozumieją pod pojęciem działalności konkurencyjnej – rozważania w punkcie pierwszym znajdują tutaj zastosowanie. Należy zatem wskazać w klauzuli umownej, iż jako działalność konkurencyjną agenta rozumieć należy działalność podejmowaną na powierzonym agentowi obszarze lub w odniesieniu do określonej grupy klientów dotyczącą towarów lub usług objętych umową agencyjną. W interesie stron leży bliższe wyjaśnienie w umowie, na czym polega działalność konkurencyjna agenta. Po trzecie ustawodawca przewidział w odniesieniu do omawianego zobowiązania agenta ograniczenie czasowe. Zgodnie z wskazanym przepisem strony mogą wprowadzić obowiązujący agenta zakaz na okres do dwóch lat od rozwiązania umowy. Po czwarte ustawodawca przewidział, w przypadku zastrzeżenia omawianego zakazu, obowiązek dającego zlecenie do wypłacenia agentowi świadczenia rekompensującego ograniczenie działalności konkurencyjnej w wysokości odpowiadającej uzyskanym przez dającego zlecenie korzyściom w związku z niepodejmowaniem przez agenta takiej działalności. Co ważne, w przypadku gdy umowa agencyjna takiego obowiązku dającego zlecenie nie przewiduje, wynika on wprost z ustawy, chyba , że umowa agencyjna została rozwiązana na skutek okoliczności, za które agent ponosi odpowiedzialność.

Dającemu zlecenie przysługuje prawo kształtujące do złożenia oświadczenia uchylającego klauzulę ograniczającą działalność konkurencyjną agenta. Oświadczenie takie dający zlecenie może złożyć do dnia rozwiązania umowy – zwalnia ono dającego zlecenie z obowiązku wypłacania agentowi świadczenia rekompensującego, dopiero jednak po upływie sześciu miesięcy od dnia odwołania.

 

 


[1] Por. System prawa prywatnego, Prawo zobowiązań – część szczegółowa pod redakcją Jerzego Rajskiego, Cześć II, Rozdział X. Umowa agencyjna, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004r.

Polecane

Najnowsze