Skutki procesowe.
W samym art. 223 k. p. c. nie uregulowano skutków jakie ugoda sądowa rodzi. Zgodnie ze zdaniem ugruntowanym w piśmiennictwie można stwierdzić, że zależą one w dużym stopniu od treści porozumienia stron. Jednym z ważniejszych skutków procesowych zawarcia ugody jest umorzenie postępowania. Zgodnie z art. 355 k. p. c., powód ma prawo cofnąć pozew w wyniku zawartej ugody i w ten sposób spowodować umorzenie toczącego się postępowania. Ponadto strony mogą wspólnie wnieść o umorzenie postępowania, wtedy zgodnie z art. 355 k. p. c. wydanie wyroku stanie się z „innych przyczyn” zbędne, nawet jeżeli żadna ze stron pozwu nie cofnie. Jeżeli sąd wyda postanowienie o umorzeniu postępowania, które następnie się uprawomocni, skutków procesowych tej ugody nie będzie można już wzruszyć. Możliwe będzie jednak badanie omawianej ugody pod kątem wywołujących przez nią sutków materialno prawnych. Ocena ważności ugody powinna być dokonywana w oparciu o art. 203 § 4 k. p. c., który stanowi, że sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu lub zrzeczenie się roszczenia tylko wtedy gdy okoliczności sprawy wskazują, że czynność (w omawianym przypadku ugoda) jest sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. W sytuacji uznania przez sąd ugody za niedopuszczalną, sprawę rozpatruje się dalej celem jej rozstrzygnięcia wyrokiem. Warto nadmienić, że w postępowaniu odrębnym w sprawach pracowniczych dodatkowym kryterium dopuszczalności zawarcia ugody jest słuszny interes pracownika, a w przypadku spraw gospodarczych – ochrona środowiska lub produkcji należytej jakości. W zakresie skutków materialno prawnych jakie ugoda wywołuje strona może uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli. Można tego dokonać w osobnym postępowaniu lub w drodze zarzutu. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 13 października 1972 r., III PRN 66/72. Jeżeli chodzi o uchylenie się od skutków materialno prawnych ugody z powodu wad oświadczenia woli, możliwe jest to także po uprawomocnieniu się postępowania o umorzeniu postępowania.
Odwoływalność ugody
Zawartą przed sądem ugodę można odwołać, ale jedynie do chwili uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania. Należy zwrócić uwagę na fakt, że żądanie odwołania ugody nie należy do dowolnych uprawnień strony postępowania. Możliwe jest to jedynie w sytuacji istnienia ważnych powodów. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 26 października 1998 r., III CKN 824/98, „samo odwołanie ugody, bez wskazania przyczyn wadliwości zawartego w niej oświadczenia woli nie uzasadnia zażalenia na postanowienie umorzeniu postępowania jakie zapadło w związku z jej zawarciem.”
Inne skutki
Do innych skutków zawartej ugody sądowej należy zaliczyć fakt zrzeczenia się stron procesu co do części roszczeń. Bowiem zawarcie ugody polega na wyrażeniu zgody na pewne odstępstwa dotyczących wzajemnych roszczeń, co niesie za sobą jednak zapewnienie wykonania wzajemnych zobowiązań. Przy ocenie omawianych ustępstw stron w orzecznictwie panuje liberalne podejście do sprawy, przyjmuje się, że ustępstwo w ugodzie sądowej może polegać rezygnacji z uzyskania orzeczenia sądowego korzystającego z powagi rzeczy osądzonej.
Co więcej zawarcie ugody sądowej powoduje, że sąd z urzędu zwraca stronie połowę opłaty wniesionej od pisma wszczynającego postępowanie w danej instancji. Ugoda sądowa wywiera takie same skutki jak orzeczenie sądu, dlatego też może zostać zaskarżona przez wierzyciela w drodze skargi paulińskiej. Zaś zaopatrzona w klauzulę wykonalności może stanowić podstawę egzekucji.
