O egzekucji z ruchomości stanowią art. 844 – 879 kpc. Innymi świadczeniami pieniężnymi , które będą podlegały egzekucji mogą być, np. egzekucja z rachunków bankowych, wynagrodzenia za pracę czy nieruchomości.
Pierwszą istotną kwestią jest ustalenie jakie są desygnaty nazwy „ruchomość”, o której stanowią przepisy ustawy kodeks postępowania cywilnego. Ponieważ w przytoczonym akcie prawnym brak jest określenia co rozumie się pod terminem ruchomość, przyjęło się, że ruchomością będzie to co nie jest nieruchomością oraz zwierzęta. Zgodnie z art. 844 kpc organem uprawnionym do przeprowadzenia egzekucji jest komornik „tego sądu, w którego okręgu znajdują się ruchomości”. Dalsza część tego przepisu przewiduje uprawnienie dla wierzyciela do wyboru innego komornika. W tym celu składa się do wybranego komornika pisemny wniosek a ten zawiadamia o zajęciu „komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu znajdują się ruchomości” ( art. 844 §3). Komornik wszczynający postępowanie będzie komornikiem właściwym do prowadzenia egzekucji również z innych ruchomości dłużnika nawet wtedy, gdy znajdują się w okręgu innego sądu.
W doktrynie przyjmuje się, że egzekucja z ruchomości przebiega w 3 etapach:
– zajęcia ruchomości
-sprzedaży ruchomości
-podziale sumy uzyskanej z egzekucji
Jeśli chodzi o etap pierwszy czyli zajęcie ruchomości to poprzez to działanie komornik przystępuje do egzekucji. Zgodnie z przepisami kodeksu przedmiotem zajęcia mogą być ruchomości dłużnika będące w jego władaniu, jak i te, które są we władaniu wierzyciela. Jeżeli ruchomości dłużnika znajdują się we władaniu osoby trzeciej to mogą być zajęte jedynie wtedy gdy osoba ta wyrazi na to zgodę albo przyzna, „że stanowią one własność dłużnika, oraz w przypadkach wskazanych w ustawie” (art. 845 § 2). Zajęcia dokonuje komornik poprzez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia. Jego skutek przewiduje art. 848 kpc stanowiący, że „rozporządzenie ruchomością dokonane po zajęciu nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania a postępowanie egzekucyjne z zajętej ruchomości może być prowadzone również przeciwko nabywcy”. Przy czynności zajęcia powinien być obecny dłużnik a wierzyciel jeżeli wyrazi taką chęć.
W razie zbiegu zajęć ( mające ulec zajęciu ruchomości są już przedmiotem innego zajęcia), komornik dokonuje nowego zajęcia poprzez zaznaczenie tego w protokole pierwszego zajęcia. Zgodnie z art. 853 § 1 kpc „komornik oznacza wartość zajętych ruchomości i umieszcza ją w protokole zajęcia” ( jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej). Jeżeli komornik uzna to za uzasadnione do dokonania oszacowania wezwie biegłego. Biegły zostaje wezwany również jeżeli wierzyciel lub dłużnik podnoszą w skardze zarzuty na oszacowanie.
Jeżeli zajęciu uległy pieniądze to komornik zaspokoi nimi wierzycieli. Jeżeli jednak zajęta suma nie jest wystarczająca na zaspokojenie wszystkich wierzycieli to składa pieniądze na rachunek depozytowy sądu aby dokonać ich podziału. (art. 852 § 1). Innego rodzaju ruchomości pozostają we władaniu osoby, u której zostały zajęte. Kodeks przewiduje jednak również możliwość oddania zajętych rzeczy pod dozór z powodu „ważnych przyczyn”. Osoby, którym oddano pod dozór rzeczy ( może być to nawet wierzyciel) pełnią obowiązki dozorcy (m.in. przechowywać rzeczy ze starannością aby nie straciły one na wartości; oddać na wezwanie komornika; może natomiast zgodnie z art. 858 „żądać zwrotu wydatków związanych z przechowywaniem oraz wynagrodzenia za dozór odpowiednio do poniesionych trudów”) .
Drugim z etapów egzekucji z ruchomości jest ich sprzedaż. Ogólną zasadą przewidzianą w art. 864 § 1 jest zakaz sprzedaży zajętych ruchomości wcześniej niż 7 dnia od daty zajęcia i w drodze licytacji. Od każdej zasady są natomiast wyjątki i tak jest również i w tym przypadku. Bezpośrednio po zajęciu można dokonać sprzedaży ruchomości , które ulegają szybko zepsuciu albo których przechowywanie czy dozór byłyby zbyt kosztowne i inwentarzu żywego ( którego dłużnik nie chce przyjąć pod dozór). Jest to tzw. sprzedaż z wolnej ręki. Drugim rodzajem takiej sprzedaży jest sprzedaż z wolnej ręki za zgodą dłużnika kiedy to komornik sprzedaje w ten sposób inne niż wyżej wymienione ruchomości jeżeli dłużnik wyraża na to zgodę i określił minimalną cenę po jakiej ruchomości mają być zbyte. Sprzedaż taka nie może nastąpić natomiast szybciej niż po 14 dniach od dnia oszacowania. Kolejnym szczególnym rodzajem sprzedaży jest sprzedaż uregulowana w art. 865 : „Zajęte ruchomości nie używane, stanowiące przedmiot obrotu handlowego, komornik na wniosek strony może sprzedać przedsiębiorcy prowadzącemu obrót takimi ruchomościami po cenach hurtowych, a gdy ceny nie zostaną udokumentowane, po cenach o 25% niższych od wartości szacunkowej ruchomości”.
Jak już wspomniano zasadą jest sprzedaż drogą licytacji publicznej. Przy pierwszej sprzedaży licytacyjnej cena wywoławcza wynosi trzy czwarte wartości szacunkowej a przy drugiej ( jeżeli pierwsza będzie nieskuteczna) – połowę wartości szacunkowej. Sprzedaż dochodzi do skutku z chwilą przybicia. Zgodnie z art. 869 § 1 kpc komornik udziela przybicia osobie, która oferuje najwyższą cenę jeżeli po trzykrotnym wezwaniu do dalszych postąpień nikt nie zaoferuje ceny wyższej. Kolejną czynnością jest dokonanie zapłaty przez nabywcę, który musi zrobić to natychmiast po udzieleniu mu przybicia. Jeżeli jednak cena jest wyższa nić 500 zł nabywca musi złożyć natychmiast jedną piątą ceny ( nie mniej jednak niż 500 zł) a resztę zapłacić do godziny 12 następnego dnia. Jeżeli cena nie zostanie uiszczona nabywca traci prawa wynikające z nabycia a komornik ściągnie od niej sumę , która będzie odpowiadała jednej dziesiątej części sumy nabycia. Po uprawomocnieniu się przybicia i zapłaceniu całej ceny nabywca staje się właścicielem nabytych ruchomości.
Może zdarzyć się jednak i sytuacja, w której to licytacja nie doszła do skutku. W takim wypadku wierzyciel ma 2 możliwości działania. Zgodnie z art. 875 może w ciągu dwóch tygodni od otrzymania informacji żądać wyznaczenia drugiej licytacji lub przejąć na własność ruchomości wystawione na sprzedaż. Jeżeli kilku wierzycieli prowadziło egzekucję z tych samych ruchomości to pierwszeństwo przejęcia ruchomości na własność przysługuje temu, który oferuje najwyższą cenę, jeżeli oferują te same ceny to temu, na którego żądanie szybciej dokonano zajęcia. Jeżeli wierzyciel ani nie zgłosi wniosku o przeprowadzenie drugiej licytacji ani nie dokona przejęcia na własność ruchomości komornik umarza postępowanie. Zasady przeprowadzenia drugiej licytacji są takie same jak pierwszej z różnicą jedynie dotyczącą ceny wywoławczej, która wynosi połowę ceny szacunkowej. Jeżeli i druga licytacja nie dojdzie do skutku ma możliwość przejęcia rzeczy na własność za cenę nie niższą jednak od ceny wywołania.
Ostatnim etapem egzekucji z ruchomości jest podział sumy uzyskanej z egzekucji. Stanowią o nim późniejsze artykuły kodeksu (1023 – 1028, 1033, 1034). Plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji sporządzony zostaje jeżeli suma uzyskana przez egzekucję nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli. Komornik sporządza go niezwłocznie po złożeniu na rachunek depozytowy sądu sumy ulegającej podziałowi. W planie podziału zgodnie z art. 1024 § 1 należy wymienić m.in. jaka suma będzie ulegała podziałowi, wierzytelności i osoby biorące w podziale udział, sumy przypadające każdemu z wierzycieli. O sporządzeniu planu należy zawiadomić dłużnika i osoby, które uczestniczą w podziale. Mają one prawo do wniesienia w ciągu 2 tygodni od powiadomienia ich zarzuty przeciwko planowi podziału. O zarzutach rozstrzyga sąd. Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu w części dotkniętej zarzutami plan podziału ulega wykonaniu.
