Podstawy prawne umożliwiające wyłączenie komornika
Rozważania dotyczące tej materii, rozpocząć należy od art. 54 KPC oraz art. 9 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. To właśnie te dwa artykuły odnoszą się bezpośrednio do instytucji wyłączenia organu egzekucyjnego. Przepis art.54 wskazuje podmioty prawa cywilnego, które podlegają wyłączeniu. Warto zwrócić uwagę, iż przepisy księgi pierwszej, działu trzeciego kodeksu odnoszą się bezpośrednio do osoby sędziego, dopiero art. 54 w związku z art. 9 ustawy stanowią rozszerzenie tego katalogu.
Osobami podlegającymi wyłączeniu poza sędzią sądowym, są między innymi ławnik, prokurator i co najważniejsze inny organ sądowy. Właśnie w pojęciu „innych organów sądowych” znajduje się osoba komornika sądowego. Przepis ten staje się bardzo przydatny dla strony postępowania windykacyjnego w przypadku, zaistnienia okoliczności mających wpływ na bezstronność organu egzekucyjnego.
Przyczyny wyłączenia komornika
Przepisy artykułu 48 KPC, w sposób enumeratywny, wskazują na przypadki w jakich z mocy samego prawa organ egzekucyjny podlega wyłączeniu. Na wstępnie należy wskazać, że w przypadku zaistnienia okoliczności wymienionych w powyższym artykule, komornik z własnej inicjatywy, zobowiązany jest zawiadomić właściwy miejscowo i rzeczowo sąd i wstrzymać się od dalszych działań. Z pewnością, przepis ten w zastosowaniu do komorników, wydaje się być absurdalnym.
Poniżej przedstawiony został katalog przesłanek wyłączających organu egzekucyjnego, z mocy ustawy:
„1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;
5) w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;
6) w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia.”
Warto zaznaczyć, iż okoliczności przedstawione powyżej, nie ustają po rozwiązaniu stosunków prawnych jakimi są : małżeństwo, przysposobienie, opieka lub kuratela.
Okoliczności wymienione powyżej, często mogą wydawać się nie wystarczające, z pomocą przychodzi wówczas przepis art. 49 KPC. Norma zawarta w tym przepisie nie wskazuje już konkretnych przykładów mających wpływ na obiektywne prowadzenie sprawy, dając tym samym możliwość wskazania każdej przesłanki, która w ocenie strony może mieć wpływ na bezstronność komornika. Okoliczności powoływane na podstawie powyższego artykuły muszą natomiast wywoływać uzasadnione wątpliwości. Wydawać się może, iż każda przyczyna może stanowić podstawy do wyłączenia organu egzekucyjnego, niestety tak nie jest.
Na uwagę zasługują te okoliczności, które mają rzeczywisty wpływ na stronniczość organu. Każda podniesiona przesłanka podlega obiektywnej ocenie sądu. Przykładowymi powodami wyłączenia komornika na podstawie art. 49 KPC, mogą być np. stosunki majątkowe (udzielona pożyczka), emocjonalne lub różnorakiego rodzaju zażyłości pomiędzy komornikiem, a stroną postępowania. Mamy zatem do czynienia z pojęciami abstrakcyjnymi takimi jak nienawiść, przyjaźń czy miłość.
Warto również wspomnieć, że zarówno przyczyny wymienione w art. 48 jak i 49 KPC, nie muszą istnieć od samego początku postępowania. Każda z powyższych okoliczności może zaistnieć w trakcie postępowania, co również stanowi podstawę do z korzystania z przywileju wyłączenia organu sądowego. Strona wnioskująca o wyłączenie, ma jedynie obowiązek uprawdopodobnienia zaistnienia tych okoliczności.
Formę i tryb postępowania w sprawie wyłączenia komornika omówione zostaną w części II artykułu.
