Podwyższenie kapitału zakładowego to zmiana struktury kapitałowej w spółce dokonywana poprzez określenie kapitału zakładowego na poziomie wyższym niż dotychczasowy. Proces podwyższenia kapitału zakładowego obejmuje szereg czynności prawnych takich jak np. zmiana umowy spółki( jeżeli to konieczne), czy podjęcie uchwały o podwyższeniu, a także szereg czynności faktycznych np. w postaci wniesienia wkładów do spółki na podwyższenie kapitału zakładowego.
art. 257. § 1. k.s.h. stanowi, że: Jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje nie na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia, może ono nastąpić jedynie przez zmianę umowy spółki.
Odnośnie opisywanego trybu podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o. o. wypowiedział sie Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 maja 1991, III CRN 44/91, w którym stwierdził, że podwyższenie kapitału zakładowego na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki jest możliwe jeżeli w umowie nastąpi wskazanie bliższych warunków pod którymi podwyższenie to ma nastąpić. W świetle powyższego postanowienia oraz obecnie obowiązującego art. 257 k.s.h. można stwierdzić, że konieczne jest aby umowa spółki przede wszystkim wyraźnie przewidywała taki tryb podwyższenia, zawierała wyraźne i szczegółowe postanowienia, które („zapobiegliwie”) określają maksymalną wysokość podwyższonego kapitału oraz termin podwyższenia. Artykuł ten ma w pewnym stopniu skonkretyzować zamierzone podwyżki. Dlatego też zarówno kwoty, jak i terminy określone w umowie spółki powinny być realne i nieodległe czasowo.
Jeżeli umowa spółki spełnia powyższe wymogi to nie ma przeszkód by na podstawie jej postanowień dokonać podwyższenia kapitału – także wielokrotnie, w zależności od potrzeb spółki.
Podwyższenie kapitału bez zmiany umowy spółki jest instytucją wyjątkową, gdyż co do zasady kapitał zakładowy może zostać podwyższony na podstawie uchwały wspólników o zmianie umowy spółki. Jest to również tryb uproszczony – ponieważ dla skuteczności podwyższenia kapitału zakładowego, wystarcza podjęcie na zgromadzeniu wspólników odpowiedniej uchwały bezwzględną większością głosów, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 245 K.s.h.). Co więcej uchwała taka nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego, który byłby konieczny w przypadku zmiany umowy spółki. Ponadto, może być podjęta ją w drodze głosowania pisemnego (bez odbycia zgromadzenia wspólników).
Jeżeli wiec podwyższenie kapitału zakładowego zostało przewidziane w umowie spółki, uchwała wspólników określać może tylko sposób podwyższenia (tj. czy następuje poprzez ustanowienie nowych udziałów czy też poprzez podwyższenie wartości udziałów dotychczasowych) oraz środki, z którego podwyższenie ma być finansowane.
W sytuacji ustanowienia nowych udziałów dotychczasowi wspólnicy mają ustawowe prawo pierwszeństwa w ich objęciu. Podwyższenie kapitału zakładowego bez wezwania zarządu do wykonania przez wspólników prawa pierwszeństwa, a więc z pominięciem prawa pierwszeństwa – będzie nieważne. Do wyłączenia prawa pierwszeństwa może dojść z mocy jednomyślnie podjętej uchwały ( ponieważ uszczupla ona prawa udziałowe wszystkich dotychczasowych wspólników spółki (art. 246 § 3 k.s.h.), bądź na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki (w sytuacji gdy do podwyższenie kapitału zakładowego nie jest konieczna umowy spółki).
Jeżeli podwyższenie kapitału dokonano na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki – oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (a nie formy akty notarialnego). Jeżeli jednak w toku procesu podwyższenia kapitału zakładowego dokonywanego w opisywany sposób – doszło do objęcia nowych udziałów w stosunku nieodpowiadającym dotychczasowym poziomom reprezentacji kapitałowej wspólników – podwyższenie kapitału nie dochodzi do skutku (tak SN 15.12.2006 (III CZP 132/06, Biul. SN 2006, Nr 12). Również w sytuacji gdy uchwała wspólników określa w sposób ścisły kwotę podwyższonego kapitału, nieobjęcie tego kapitału w całości powoduje nieskuteczność uchwały.
Wobec wyraźnego brzmienia art. 262 § 4 k.s.h. należy stwierdzić, że skutki podwyższenia kapitału zakładowego następują dopiero z chwilą dokonania rejestracji tego podwyższenia – zarówno w stosunku do osób trzecich, jak i pomiędzy wspólnikami. W związku z czym do momentu wpisu w rejestrze objęcie i pokrycie udziałów przez poszczególnych wspólników pozostaje bez wpływu na dotychczasową wysokość ich udziałów, niezależnie od treści uchwały w tym przedmiocie.
Bibliografia.
• K. Mielcarek, T. Mogielnicki, Podwyższenie kapitału zakładowego spółki z o.o. bez zmiany umowy spółki, Pr.Sp. 2001 nr 6.
• A. Kidyba, Prawo handlowe, Wyd. 11, C.H. Beck, Warszawa 2009.
• A. Kidyba, K. Kopaczyńska-Pieczniak, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Oficyna 2010.
