Przesłanki zawarcia
Warunki zawarcia ugody reguluje art. 114 k.p.a. Zgodnie z jego treścią, załatwienie w ten sposób sprawy jest możliwe, gdy:
a. przemawia za tym charakter sprawy,
b. przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania,
c. nie sprzeciwia się temu przepis prawa.
Przykładową regulacją wykluczającą zawarcie ugody – w toku postępowania wywłaszczeniowego – jest art. 118 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Do zawarcia ugody uprawnione są wyłącznie strony (których status wyznaczają art. 28-30 k.p.a.), wykluczony został zarazem udział uczestników postępowania na prawach strony. Przedmiotem postępowania musi być sprawa o spornym charakterze, o czym decyduje konkretny przepis prawa materialnego.
O tym, czy w konkretnym stanie faktycznym zawarcie ugody przyczyni się do uproszczenia postępowania, decyduje organ administracji, biorąc pod uwagę ogól okoliczności danej sprawy.
Ograniczenia czasowe dla zawarcia ugody to wszczęcie postępowania – z jednej – i wydanie decyzji w sprawie – z drugiej strony. Dopuszczalne jest uzgodnienie w ten sposób interesów stron zarówno przed organem pierwszej instancji, jak i w odwoławczym trybie.
Należy dodać, że w wypadku spornej sprawy administracyjnej organ władny do jej rozpatrzenia powinien podejmować czynności nakłaniające strony do zawarcia ugody. Jest to jedna z zasad postępowania administracyjnego, wyrażona w artykule 13 Kodeksu Postępowania Administracyjnego.
Procedura zawierania ugody
Pierwszą czynnością związaną z zawieraniem ugody jest złożenie przez strony zgodnego oświadczenia o jej zawarciu. Wskutek tego, organ administracji publicznej odracza wydanie decyzji wyznaczając jednocześnie stronom termin do zawarcia ugody. Na postanowienie o takiej treści nie przysługuje zażalenie.
Jeżeli jedna ze stron odstąpi od zamiaru zawarcia ugody, lub uchybi terminowi wyznaczonemu przez organ, to sprawa musi zostać rozstrzygnięta za pomocą decyzji administracyjnej.
Forma zawarcia ugody
Obligatoryjną formą zawarcia ugody jest forma pisemna. Zostaje ona utrwalona w aktach sprawy, w formie protokołu, który podpisuje upoważniony pracownik organu.
Ponadto, ustawa nakłada wymogi, które spełniać musi ugoda zawarta w toku postępowania administracyjnego. Przede wszystkim, jak decyzja, powinna ona zawierać enumeratywnie wyliczone elementy:
a. organ, przed którym została zawarta,
b. data sporządzenia,
c. strony,
d. przedmiot i treść,
e. wzmianka o odczytaniu i przyjęciu,
f. podpisy stron i pracownika organu, upoważnionego do sporządzenia ugody.
Wątpliwości może wzbudzać pojęcie przedmiotu i treści ugody. Otóż, przedmiotem ugody jest indywidualna sprawa, w której toczyło się postępowania. Natomiast treścią ugody są uprawnienia lub obowiązki stron wynikające ze zgodnego stanowiska stron.
Zatwierdzenie ugody przez organ administracji
Kodeks Postępowania Administracyjnego statuuje wymóg zatwierdzenia każdej ugody przez organ administracji publicznej, przed którym została ona zawarta. Jednak w wymienionych przez ustawę sytuacjach organ zobligowany jest do odmowy zatwierdzenia ugody. Są to trzy przypadki:
a. gdy ugoda zawarta została z naruszeniem prawa,
b. gdy ugoda nie uwzględniła obligatoryjnego stanowiska innego organu,
c. gdy ugoda narusza interes społeczny lub słuszny interes stron.
Termin na wydanie postanowienia o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody wynosi siedem dni, licząc od dnia zawarcia ugody. Na postanowienie przysługuje zażalenie, zgodnie z przepisami art. 141 -144 Kodeksu Postępowania Administracyjnego.
Skutki zawarcia ugody administracyjnej
Prawidłowo zawarta i zatwierdzona ugoda wywiera skutki tożsame z decyzją wydaną w toku postępowania administracyjnego, a zatem zastępuje ona to rozstrzygnięcie w konkretnej sprawie.
Ponadto, jeżeli strony zawarły ugodę w toku postępowania odwoławczego, to traci moc decyzja organu pierwszej instancji. Dochodzi do tego z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu ugody. W tym samym momencie ugoda nabiera przymiotu wykonalności, co organ musi potwierdzić na egzemplarzu zatwierdzonego przez siebie dokumentu. Ugoda stanowi wówczas podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego w postępowaniu egzekucyjnym.
