Societas Europea stanowi ponadnarodową spółkę akcyjną o stałym minimalnym kapitale zakładowym podzielonym na akcje. Żaden z akcjonariuszy nie odpowiada za sumę wyższą niż subskrybowana. Spółka Europejska posiada osobowość prawną.
Spółkę Europejską można założyć na cztery sposoby:
- fuzję: poprzez połączenie dwóch lub więcej spółek akcyjnych, działających co najmniej w dwóch państwach członkowskich UE;
- zawiązanie holdingu: założenie SE jako spółki holdingowej przez co najmniej dwie spółki kapitałowe, przy czym jedna z nich musi mieć filię lub zakład w innym państwie członkowskim;
- założenie societas europea jako spółki – córki: poprzez utworzenie spółki zależnej albo przekształcenie spółki akcyjnej, która posiada spółką zależną w innym państwie UE;
- poprzez przekształcenie spółki akcyjnej, która co najmniej od dwóch lat ma własny oddział w innym kraju UE.
Zawiązanie SE wymaga w każdym wypadku sporządzenia aktu założycielskiego i statutu oraz porozumienia założycieli z reprezentantami pracowników spółek uczestniczących w tworzeniu spółki ponadnarodowej, którzy reprezentowani są przez zespół negocjacyjny. Minimalny kapitał zakładowy SE wynosi 120 tysięcy euro (chyba, że przepisy prawa miejsca siedziby przewidują wyższą kwotę subskrybowanego kapitału dla spółek prowadzących określony rodzaj działalności). Przedsiębiorstwo rejestruje swoją działalność na identycznych zasadach jak inne firmy krajowe, a jego powstanie jest ogłaszane w unijnym Dzienniku Urzędowym.
Rozporządzenie nakazuje państwom członkowskim umożliwić założycielom spółki wybór między modelem monistycznym a dualistycznym władz SE. Model dualistyczny, obowiązujący w Polsce i w większości państw Unii, zakłada ścisły rozdział kompetencji między organem zarządzającym i nadzorującym działalność spółki (zarząd i rada nadzorcza). W modelu monistycznym, który dominuje w Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz we Francji (gdzie funkcjonuje on obok modelu dualistycznego) zarządzanie i nadzór nad działalnością spółki akcyjnej sprawuje jeden organ zwany radą administrującą albo radą dyrektorów. Rozporządzenie pozostawia państwom członkowskim i akcjonariuszom SE znaczną swobodę kształtowania kompetencji piastunów organu zarządczo – kontrolnego, funkcjonującego w modelu monistycznym.
SE stanowi ponadnarodową spółkę akcyjną, do której znajdują zastosowanie trzy grupy przepisów: jednolite przepisy rozporządzenia, przepisy o spółce akcyjnej obowiązujące w państwie jej rejestracji oraz przepisy transponujące przepisy dyrektywy w państwie, gdzie została zarejestrowana SE. Znaczny zakres regulacji spraw SE podlegający prawu miejsca jej rejestracji powoduje, że wybór państwa rejestracji spółki posiada istotne znaczenie praktyczne, zwłaszcza na znaczną rozpiętość uprawnień pracowników w państwie UE.
W myśl dyrektywy Rady 2001/86/WE o zaangażowaniu pracowników z dnia 8 października 2001 roku, która jest uzupełnieniem rozporządzenia o SE, pracownicy spółek uczestniczących w założeniu SE są reprezentowani przez swych przedstawicieli już na etapie tworzenia się tej spółki. Państwom członkowskim przyznaje się wybór modelu uczestnictwa załogi w sprawy spółki. W trakcie tworzenia SE założyciele i zespół negocjacyjny reprezentujący pracowników mają obowiązek uzgodnienia modelu zaangażowania pracowników w sprawy funkcjonowania spółki. W razie nieosiągnięcia porozumienia stosuje się zasady współdecydowania pracowników przewidziane w aneksie do dyrektywy. Jednakże w razie utworzenia SE w drodze przekształcenia istniejącej spółki, pracownicy spółki przekształconej (docelowej) korzystają z co najmniej dotychczasowych uprawnień w zakresie współdecydowania o sprawach przedsiębiorstwa.
Zasadniczym celem pracy nad utworzeniem Spółki Europejskiej było stworzenie ogólnoeuropejskiej, prostej i efektywnej struktury organizacyjnej odpowiadającej konkretnym potrzebom małych i średnich firm. Spółce Europejskiej łatwiej będzie rozszerzać działalność o nowe rynki czy też przenosić ją z rynku na rynek, co automatycznie upraszcza i obniża koszty wszelkich restrukturyzacji i czyni firmę bardziej elastyczną (przy czym nie jest to rozwiązanie obligatoryjne, przedsiębiorstwa będą mogły działać w innych państwach na dotychczasowych zasadach). Zalety SE polegają przede wszystkim na łatwości transgranicznej zmiany siedziby bez konieczności likwidacji spółki, możliwości wyboru między modelem monistycznym i dualistycznym oraz stabilności podstawowego zrębu jednolitych przepisów unijnych regulujących ustrój i funkcjonowanie spółki. Do negatywnych stron SE zalicza się przede wszystkim dość złożony tryb tworzenia spółki, zwłaszcza wymóg negocjacji z przedstawicielami pracowników, które mogą trwać do 12 miesięcy. Rozporządzenie nie reguluje skutków podatkowych tworzenia SE, co naraża założycieli na konieczność uwzględniania niespójnych i zróżnicowanych przepisów podatkowych we wszystkich państwach, w których posiadają siedzibę spółki uczestniczące w tworzeniu SE.
