Wstęp
Wezwanie do zapłaty nie jest jednak fanaberią wierzyciela, czy może wyrazem nadmiernej jego zapobiegliwości. wynika ono generalnie z dwóch przyczyn: z konieczności nadania danej wierzytelności cechy wierzytelności wymagalnej, lub też konieczności zadośćuczynienia wymaganiom postępowań odrębnych, szczególnie postępowania w sprawach gospodarczych.
Wierzytelność wymagalna
Przed Sądem w postępowaniu cywilnym możemy dochodzić zasądzenia jedynie wierzytelności wymagalnych. Zgodnie z treścią art. 455 k.c. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Tak więc, aby uzyskać wymagalność wierzytelności, której termin świadczenia nie został oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, musimy sporządzić i doręczyć dłużnikowi wezwanie do zapłaty. Teoretycznie, wezwanie nie wymaga szczególnej formy i może zostać złożone w sposób dowolny, jednak zalecane jest wezwanie w formie pisemnej, przesłane pocztą (lub w inny przyjęty sposób) przynajmniej z dowodem nadania (a najlepiej potwierdzeniem odbioru). Od daty wezwania dłużnika do zapłaty płynie termin, który mu na tą zapłatę wyznaczymy (zwyczajowo 3-7 dni), po czym możemy wierzytelności dochodzić z użyciem przymusu państwowego, a więc także na drodze postępowania cywilnego. Termin niezwłocznie bowiem oznacza tu termin realny, a nie natychmiastowy. Warto wskazać, iż samo doręczenie dłużnikowi faktury VAT nie jest wezwaniem do zapłaty, dopiero gdy jest na niej wzmianka wzywająca dłużnika do zaspokojenia wierzyciela, możemy mówić o czynności wywołującej wymagalność wierzytelności. Konsekwencją regulacji art. 455 k.c. jest norma zawarta w art. 476 k.c. Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W sytuacji więc istnienia wierzytelności bez oznaczonego terminu, odsetki za zwłokę naliczane będą dopiero po upłynięciu terminu zawartego w wezwaniu wierzyciela do zapłaty.
Wymogi proceduralne
W większości przypadków obrotu towarowego – zwłaszcza profesjonalnego – termin spełniania świadczenia jest przez strony wcześniej ustalany (w treści zawartej umowy, ustnie lub wynika z okoliczności). Dlatego też najczęstszą przyczyną wzywania dłużnika do zapłaty wierzytelności są wymogi procedury cywilnej, zwłaszcza dotyczące konieczności załączenia do pozwu. Po pierwsze należy wskazać, iż jedna z przesłanek wydania przez Sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie wyciągu z kont bakowych – zgodnie z art. 485 § 2 k.p.c – jest przedstawienie dowodu doręczenia dłużnikowi wezwania do zapłaty. Jednak to nie ten przepis w praktyce jest najważniejszy. Zgodnie z art. 47912 k.p.c. powód w postępowaniu gospodarczym powinien załączyć do pozwu wezwanie do dobrowolnego spełnienia żądania wraz z dowodem doręczenia albo wysłania go pozwanemu przesyłką poleconą […] pod rygorem wezwania do uzupełnienia braków formalnych, a następnie zwrotu pozwu. Jeżeli jednak strona reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika (co jest stosunkowo częstą praktyką) to pozew zostanie zwrócony bez wzywania do uzupełnienia braków formalnych. Zwrot wywołuje przepadek na rzecz skarbu państwa opłat sądowych, w tym opłaty od powództwa. Tak więc, tajemnicze wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia – w pewnym uproszczeniu – jest procesowym odpowiednikiem wezwania do zapłaty z przepisów materialno prawnych (455 k.c. oraz 476 k.c.) i wystąpienia o dobrowolne spełnienie żądania, ilekroć do takiego żądania uprawniają przepisy prawa materialnego (np. art. 24 § 1, art. 59, 142 § 1, art. 222 § 1 lub art. 344 § 1 k.c.). Co istotne, przepisy procesowe posługując się określeniem „odpis wymagają udokumentowania wezwania dokonanego w formie pisemnej nawet wówczas, gdy prawo materialne takiej formy w stosunku do wierzyciela nie przewiduje (np. opisany powyżej art. 455 k.c.). Tak więc w tym wypadku wezwanie do zapłaty musi być sporządzone i doręczone w formie pisemnej.
