Czym właściwie jest powództwo?
Powództwo zawiera oświadczenie woli i wiedzy podmiotu (powoda), który domaga się udzielenia ochrony prawnej. Składa się z dwóch elementów:
1) żądanie, czyli pewne twierdzenie powoda i wniosek o udzielenie ochrony prawnej,
2) uzasadnienie, które stanowi podstawa faktyczna.
Dla tej czynności procesowej przewidziana jest forma pisemna, a pismo procesowe to znany nam wszystkim pozew.
Rodzaje powództw
Przepisy prawne przewidują 3 rodzaje powództw:
a) powództwo o świadczenie,
b) powództwo o ustalenie istnienia (lub nieistnienia) prawa lub stosunku prawnego,
c) powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego.
Powództwo o świadczenie
Powód występuje tutaj o to by, pozwany zachował się w ściśle określony sposób. Świadczenie może polegać na daniu (co w formule łacińskiej brzmi dare), czynieniu (facere), nieczynieniu (non facere), zaprzeczeniu (omittere), znoszeniu (pati). Na tej drodze można dochodzić roszczeń już wymagalnych (ta cecha musi istnieć najpóźniej w chwili zamknięcia rozprawy); w tej kwestii istnieje jednak wyjątek wyrażony w art. 190 KPC. Można bowiem dochodzić przyszłych powtarzających się świadczeń, jeżeli nie sprzeciwia się temu treść łączącego strony stosunku prawnego. Kolejnym warunkiem, jaki musi zostać spełniony to cecha zaskarżalności roszczeń. Oznacza ona możliwość dochodzenia roszczenia przed sądem.
Żądanie może być w tym rodzaju powództwa sformułowane na określone sposoby:
– żądanie alternatywne – sytuacja taka nastąpi w przypadku dochodzenia roszczeń wynikających ze zobowiązania przemiennego, w takiej sytuacji dłużnik może być wobec wierzyciela zobowiązany w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń; wyboru dokonuje dłużnik, chyba że z czynności prawnej, ustawy lub okoliczności wynika, że wyboru dokonuje wierzyciel lub osoba trzecia; jeżeli strona uprawniona nie dokona wyboru, wierzyciel wyznacza odpowiedni termin, po upływie którego prawo wyboru przechodzi na niego (wierzyciela); wynika to z przepisów kodeksu cywilnego, jeżeli wierzyciel nie dokona wyboru przed wytoczeniem powództwa, powód powinien żądanie pozwu sformułować w sposób alternatywny, wymieniając wszystkie świadczenia, sąd w wyroku wymieni wszystkie świadczenia, ale dłużnik zwolni się ze zobowiązania w przypadku spełnienia jednego z nich, istotnym jest tutaj, jak obliczyć wartość przedmiotu sporu – nie zlicza się bowiem wartości świadczeń, ale decyduje wysokość świadczenia wyższego;
– żądanie ewentualne – dotyczy sytuacji na wypadek, gdyby roszczenie zgłoszone przez powoda na pierwszym miejscu nie zostało uwzględnione, sąd rozpoznanie żądania ewentualne, gdy oddala żądania zgłoszone w pierwszej kolejności, przedmiotem orzeczenia będzie zawsze jedno świadczenie; wartość przedmiotu sporu wyznacza się przez wysokość najwyższego żądania;
– żądanie z uprawnienia przemiennego – dochodzi do niego w sytuacji, gdy po stronie dłużnika istnieje uprawnienie do zwolnienia się od świadczenia poprzez spełnienie innego świadczenia; sąd uwzględniając powództwo w wyroku wskazuje zarówno świadczenie, do którego dłużnik był zobowiązany, jak i to, które go może z tego zobowiązania zwolnic; wartość przedmiotu sporu określa wysokość świadczenia wyższego.
Powództwo o ustalenie
Drugi rodzaj powództwa wiąże się z żądaniem ustalenia istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. Należy tutaj spełnić kilka wymogów, do których należą:
– istnienie interesu prawnego, przy czym jego istnienie nie warunkuje pozytywnego rozstrzygnięcia, stanowi on warunek dalszego prowadzenia postępowania,
– ustalenie istnienia (nieistnienia) prawa (zarówno majątkowego i niemajątkowego) lub stosunku prawnego, włączona jest możliwość dochodzenia np. faktu.
Powództwo o ukształtowanie
W tym rodzaju powództwa domagamy się zmiany stanu prawnego przez:
– powołanie nowego stosunku prawnego lub prawa, np. powództwo o ustalenie ojcostwa,
– zmianę stosunku prawnego lub prawa, np. w przypadku umowy zawartej w warunkach wyzysku można wytoczyć powództwo o obniżenie świadczenia,
– zniesienie stosunku prawnego lub prawa, np. powództwo o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód.
Znajomość rodzajów powództw jest bardzo istotna z punktu widzenia praw, jakie nam przysługują i czego możemy się w związku z nimi domagać.
