Umowne prawo odstąpienia jako dodatkowe postanowienie umowne

Umowne prawo odstąpienia jako dodatkowe postanowienie umowne

Uwagi ogólne

Umowne prawo odstąpienia jest tak zwanym dodatkowym postanowieniem umownym (accidentalia negotii), unormowanym w przepisie art. 395 k.c. Zgodnie z przepisem art. 395 § 1 k.c. można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Prawo odstąpienia od umowy stanowi uprawnienie kształtujące i może być przyznane tak jednej, jak i obu stronom stosunku prawnego.

Termin

Przesłanką warunkującą ważność zastrzeżenia prawa odstąpienia od umowy jest ograniczenie go terminem końcowym. Stronom przysługuje kompetencja do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy tylko w terminie zakreślonym przez nie w umowie. Jeżeli strony zastrzegły prawo odstąpienia nieograniczone terminem, zastrzeżenie takie jest ex lege nieważne i jako takie nie wywołuje skutków prawnych. Przy czym nie ma żadnych przeszkód, iżby ważność i skuteczność takiego zastrzeżenia rozpatrywać na gruncie przepisu art. 492 k.c. (jeżeli prawo odstąpienia od umowy zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w ściśle określonym terminie). Termin, o którym mowa w analizowanym przepisie jest terminem zawitym prawa materialnego. Termin ten nie podlega więc przywróceniu. Po jego upływie uprawnienie do odstąpienia od umowy wygasa.

Wykonanie uprawnienia do odstąpienia od umowy

Wykonanie prawa odstąpienia następuje poprzez złożenie oświadczenia woli przez uprawnionego drugiej stronie stosunku zobowiązaniowego. Oświadczenie uważa się za złożone z chwilą, gdy doszło do adresata w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią. Oświadczenie o odstąpieniu od umowy może być złożone w formie dowolnej (także per facta concludentia, z tym, że zachowanie takie nie może pozostawiać wątpliwości co do istnienia zamiaru rozwiązania umowy). Jeżeli jednak umowa została zawarta w formie pisemnej albo w innej formie szczególnej, odstąpienie od niej winno być stwierdzone pismem. Forma pisemna została zastrzeżona jednak tylko dla celów dowodowych (ad probationem).

Skutki skorzystania z uprawnienia do odstąpienia od umowy

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest nieodwołalne i nie może być cofnięte. Z chwilą złożenia oświadczenia umowa – zgodnie z przepisem art. 395 § 2 k.c. uważana jest za niezawartą – co oznacza, że oświadczenia wywiera skutki ex tunc. Umowa ulega zatem rozwiązaniu z datą wsteczną. Strony co do zasady zobowiązane są do wzajemnego zwrotu świadczeń w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Wskutek złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy powstaje nowe zobowiązanie – strony zobowiązane są do wzmiankowanego już wyżej zwrotu świadczeń, oraz do zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy (art. 395 § 2 in fine). Roszczenia wynikające z przepisu art. 395 § 2 k.c. aktualizują się z chwilą złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, natomiast stają się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu zobowiązanego do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.).

Bibliografia:

1. Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów 1-44911. Tom I, red. prof. dr hab. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008.

2. Kodeks cywilny. Komentarz, red. Prof. dr hab. E. Gniewek, C.H. Beck 2010.

Polecane

Najnowsze