Testament ustny jako szczególna forma testamentu.

Testament ustny jako szczególna forma testamentu.

Testament stanowi akt woli spadkodawcy umożliwiający mu zrealizowanie swoich subiektywnych zamierzeń co do swego majątku na wypadek śmierci. Dla swojej ważności testament winien być sporządzony w jednej z form przewidzianej przepisami kodeksu cywilnego: spadkodawca może napisać go w całości pismem ręcznym, podpisać i opatrzyć datą, sporządzić w formie aktu notarialnego czy też złożyć oświadczenie ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego przy obecności dwóch świadków. Jednakże w pewnych sytuacjach sporządzenie testamentu w sposób wskazany powyżej może okazać się niemożliwe lub nader utrudnione i wtedy ustawodawca daje możliwość sporządzenia testamentu w szczególnej formie. Taką szczególną formą testamentu jest testament ustny. Forma ta może być stosowana w przypadku istnienia obawy rychłej śmierci czy też w sytuacji, gdy wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu nie jest możliwe lub jest bardzo utrudnione.  Spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie, przy czym przyjmuje się że nie musi jednak wyrazić jej słowami, ale może być ona wyrażona także za pomocą pewnych gestów i znaków zrozumiałych dla otoczenia. Dla ważności testamentu konieczna jest również obecność przynajmniej trzech świadków podczas wypowiadania przez spadkodawcę swojej ostatniej woli.

Najważniejszą przesłanką zastosowania tej szczególnej formy testamentu jest

obawa rychłej śmierci. Ustawodawca nie definiuje na czym ma ona polegać i w jaki sposób należy dokonywać oceny wystąpienia tej przesłanki. Należy podkreślić występowanie poglądów wskazujących na konieczność ustalenia obawy rychłej śmierci w oparciu o przesłanki obiektywne, czy też poglądów które dopuszczają wyłącznie silnego subiektywnego przekonania spadkodawcy o istniejącym zagrożeniu. Wydaje się jednak uzasadnione aby przy ocenie tej przesłanki wziąć pod uwagę subiektywne odczucia spadkodawcy, ale przy jednoczesnym uwzględnieniu czynników obiektywnych, usprawiedliwiających zaistnienie tego przekonania.
W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że nie można pomijać subiektywnego odczucia testatora, którego przeczucia i lęki mogą mieć charakter uzupełniający (post. z dnia 17 lutego 2004 r. III CK 328/02 i z dnia 8 lutego 2006 r. II CSK 128/05, nie publ.). Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga fakt, iż obawa rychłej śmierci to nie to samo co nieuchronność śmierci, a zatem mimo istnienia stanu obawy, spadkodawca po sporządzeniu testamentu wcale nie musi umrzeć i nie wpływa to na ocenę zaistnienia tej przesłanki.  Dla ważności testamentu ustnego konieczne jest złożenie przez spadkodawcę oświadczenia w obecności co najmniej 3 świadków. W przepisach prawa spadkowego brak jest definicji świadka, stąd po ich dogłębnej analizie należy wskazać, iż świadkiem jest każda osoba w obecności której spadkodawca składa oświadczenie. Przepisy wskazują jednak kto świadkiem być nie może, wykluczając w ten sposób osoby nie mające pełnej zdolności do czynności prawnych, niewidome, głuche lub nieme, nie mogące czytać lub pisać, nie władające językiem, w którym spadkodawca sporządza testament, czy skazane prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania. Równocześnie nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść, a także  małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia. Świadek nie musi być osobą co do której spadkodawca wyraźnie oświadczył, iż chce aby był świadkiem i która jest mu znana, lecz może być to osoba która znalazła się w obecności testatora przypadkowo. Testament ustny jako szczególna forma testamentu jest składany przeważnie w sytuacji, gdy okoliczności w jakich przyszło spadkodawcy testować uniemożliwiają uprzednie zaznajomienie się z osobami będącymi w miejscu testowania. W szczególności może dojść do sytuacji gdy stan zdrowia spadkodawcy, np. uszkodzenie wzorku, uniemożliwia objęcie swoją świadomością kręgu osób będących świadkami. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma. W przypadku gdy treść testamentu nie zostanie spisana we wskazany sposób, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Kodeks cywilny dopuszcza również przesłuchanie tylko dwóch świadków, jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Polecane

Najnowsze