Właściwość sądu – czym jest i jakie są jej rodzaje?

Właściwość sądu – czym jest i jakie są jej rodzaje?

Właściwość rzeczowa

Przez ten rodzaj właściwości rozumie się rozpoznanie spraw przez sądy różnych rzędów i dotyczy to postępowania w I instancji. Jako zasadę sprawy w I instancji rozpoznawać będzie sąd rejonowy. Właściwość sądu okręgowego będzie traktowana jako wyjątek w sprawach:

1)    o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia,

2)    o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,

3)    o roszczenia wynikające z ustawy – Prawo prasowego,

4)    o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a w postępowaniu w sprawach gospodarczych sto tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania i o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami oraz spraw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym,

5)    o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni,

6)    o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,

7)    o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji,

8)    o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem – ustawodawca dodał ten punkt w wyniku nowelizacji dokonanej w 2010 r.

Właściwość miejscowa

Oznacza ona rozdział spraw i czynności między sądami tego samego rzędu. Tutaj dokonuje się kolejnej klasyfikacji na:

a)    właściwość ogólną – zasadą jest wytaczanie powództwa przed sąd, w okręgu którego pozwany ma miejsce zamieszkania,

b)    właściwość przemienną – jej istotą jest możliwość wyboru przez powoda, czy wytoczy powództwo według właściwości ogólnej (pkt a), czy przed inny sąd, a mogą to być w sprawach:

– o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia –  sąd według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej,

– o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału,

– o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jako też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania,

– o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę,

– o zapłatę należności za prowadzenie sprawy wytoczyć można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził,

– o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości,

– powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności,

– o zawarcie umowy, ustalenie jej treści oraz zmianę, gdy spory rozpoznawane są w postępowaniu odrębnym (dotyczy to spraw gospodarczych) powództwo można wytoczyć przed sąd wykonania umowy,

– z zakresu prawa pracy w grę wchodzi (oprócz właściwości ogólnej pozwanego) także sąd, w okręgu którego praca jest lub miała być wykonywana lub w okręgu sądu, gdzie znajduje się zakład pracy.

c) właściwość wyłączna – w tym wypadku powód nie ma możliwości wyboru,      należy stosować reguły przewidziane przez kodeks postępowania cywilnego i tak powództwo:

– o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć przed sąd miejsca jej położenia; jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej,

– z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część,

– ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się według miejsca ich siedziby,

– ze stosunku małżeństwa wytacza się przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu; z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda,

– ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się przed sąd miejsca zamieszkania powoda (jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej).

Właściwość funkcjonalna

Według tego rodzaju właściwości funkcje i czynności sądów są podzielone. I tak tytułem przykładu sąd rejonowy rozpoznaje sprawy w I instancji według właściwości miejscowej i rzeczowej, przyjmuje środki odwoławcze od własnych orzeczeń i bada je pod kątem zachowania warunków formalnych, rozpatruje wnioski o zwolnienie od kosztów.

Sąd okręgowy np.: rozpoznaje sprawy w I instancji według właściwości miejscowej i rzeczowej, rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń sądów rejonowych, przyjmuje środki odwoławcze od własnych orzeczeń i bada je pod kątem zachowania warunków formalnych.

Sąd apelacyjny np.: przyjmuje skargi kasacyjne od własnych orzeczeń, kontroluje skargę kasacyjną pod względem wymogów formalnych.

Specyficzne funkcje pełni także Sąd Najwyższy.

Poznanie przepisów dotyczących właściwości jest istotne, dlatego że są to rozwiązania specyficzne i nierzadko bardzo szczegółowe. Należy także pamiętać o możliwości zawarcia przez strony umowy, w której poddają one sądowi I instancji spór wynikły lub który może powstać w przyszłości. W drodze umowy nie można jednak zmieniać właściwości wyłącznej.

Polecane

Najnowsze