Zdolność testowania
K. Osajda określa instytucję zdolności testowania jako zdolności do czynności prawnych z zakresu prawa spadkowego. E. Gniewek zaś podkreśla, że zdolność testowania odnosi się do możliwości sporządzenia i odwołania testamentu. Zdolność taką należy odróżnić od animus testandi – ta instytucja odnosi się do woli testowania. Sąd Najwyższy podkreślił, że ta polega na tym, że testator ma świadomość, że podjęte przez niego zachowanie stanowi sporządzenie testamentu oraz, że ma wolę jego sporządzenia (i to o danej treści).
Kategorie osób posiadających zdolność testowania
Ustawodawca w art. 944 kodeksu cywilnego ściśle określa, kto może sporządzić (a także odwołać) testament. I tak do koniecznych warunków należy:
1. Bycie osobą fizyczną – wymóg ten wynika z natury prawa spadkowego, testamentu nie może sporządzić osoba prawna.
2. Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych – warunek ten spełniają osoby, które ukończyły 18 lat oraz kobiety, które ukończyły 16 lat i zawarły małżeństwo (na zawarcie takiego małżeństwa potrzebna zgoda sądu). Pełnej zdolności do czynności prawnych nie mają ubezwłasnowolnieni całkowicie i częściowo.
Powyższe warunku muszą być spełnione w chwili sporządzenia (lub odwołania) testamentu. Może więc zaistnieć sytuacja, gdy ktoś sporządzi testament, następnie utraci zdolnośc do czynności prawnych (poprzez np. ubezwłasnowolnienie całkowite). W takim wypadku testament sporządzony przez taką osobę będzie ważny, ponieważ w momencie jego spisywania warunek pełnej zdolności do czynności prawnych był spełniony.
Sankcją jaką przewidział ustawodawca za sporządzenie (lub odwołania) testamentu, gdy powyższe warunki nie zostają spełnione jest sankcja nieważności.
Możliwość sporządzenia testamentu przez przedstawiciela
Postanowienia kodeksu cywilnego określają, że nie można sporządzić (a także odwołać) testamentu przez przedstawiciela. Sporządzenie testamentu jest traktowane przez ustawodawcę jako czynność osobista. Testator może co prawda zasięgnąć rady innych sposób przy sporządzeniu testamentu, jednak osoby takie nie mogą mieć wpływu na jego treść. Rozporządzenia w nim dokonane muszą być wyrazem pełnej woli testatora. Wola ta ma charakter osobisty i nikt nie może mieć wpływu na decyzje osoby, która sporządza testament. Istotna jest wola samego testatora, a nie innych osób. Nie wyklucza się jednak porad, jakich może zasięgać testator przed sporządzeniem testamentu. Prawo nie zakazuje zasięgania opinii (w grę wchodzić będą przede wszystkim opinie prawników).
K. Osajda przywołuje dwa aspekty omawianego zakazu. Pierwszy ma charakter formalny i odnosi się do samych czynności, których nie może wykonywać przedstawiciel. Sporządzić i odwołać testament może tylko testator. Drugi aspekt ma charakter merytoryczny. Dotyczy on powołania danej osoby jako spadkobiercy (a nie tylko wskazania np. ogólnych celów na jakie ma być przeznaczony majątek spadkowy z możliwością rozporządzania przez bliżej nieoznaczone osoby). Aspekt merytoryczny może budzić pewne wątpliwości, lecz K. Osajda powołuje się na pogląd, że zakaz ustanowiony w kodeksie cywilnym obejmuje zarówno aspekt formalny, jak i merytoryczny.
Możliwość odwołania testamentu
W art. 944 ustawodawca odnosi się nie tylko do sporządzenia, ale także do odwołania testamentu. Testator może także odwołać testament. Może to zrobić w każdej chwili. Odwołanie może dotyczyć całego testamentu, jak i do jego poszczególnych postanowień. Odwołalność testamentu stanowi wyraz swobody testowania. Odwołanie może przybrać postać wyraźną (czyli można odwołać testament np. przez sporządzenie następnego), ale także dorozumianą (np. przez dokonanie przekreśleń na testamencie).
Ciekawą sytuację przedstawia E. Gniewek. Może bowiem dojść do wypadku, gdy testator sporządził kilka testamentów o identycznej treści (w tej samej lub różnych datach). Odwołanie tylko jednego z nich nie spowoduje utraty mocy przez pozostałe. Taki pogląd wyraził także Sąd Najwyższy.
