Ustawowa majątkowa wspólność małżeńska charakteryzuje się tym, że istnieją trzy masy majątkowe. Po pierwsze każdy z małżonków ma swój majątek osobisty. Po drugie istnieje majątek wspólny.
Do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 § 1 k.r.o.). Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) (art. 31 § 2 k.r.o.).
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą tylko i wyłącznie składniki majątkowe wymienione w przepisie art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego to jest:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
W sytuacji, gdy dłużnikiem jest jeden z małżonków (ponieważ drugi z małżonków nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania albo zobowiązanie pierwszego małżonka nie wynika z czynności prawnej np. czyny niedozwolone, bezpodstawne wzbogacenie), wierzyciel może zaspokoić się jedynie z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa (art. 41 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Z uwagi na powyżej wskazany skład majątku osobistego każdego z małżonków i majątku wspólnego, nie budzi wątpliwości, iż gro najbardziej wartościowych składników majątkowych najczęściej należy do majątku wspólnego, w szczególności przedmioty nabyte w czasie trwania ustawowej majątkowej wspólności małżeńskiej np. nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, samochody etc.
W takiej sytuacji ustawodawca musiał przewidzieć środki ochrony dla wierzyciela. Podyktowane to jest ochrona wierzyciela. W sytuacji bowiem takiej, gdy większość składników objęta jest majątkiem wspólnym, wierzyciel mógłby nie mieć w ogóle realnej możliwości zaspokojenia swojej wierzytelności dopóki strony pozostają w ustroju ustawowej majątkowej wspólności małżeńskiej.
