Kontrola w gospodarce stanowi sytuację, gdy na mocy szczegółowych upoważnień ustawowych org. adm pub. uzyskuje kompetencję do ingerencji w działalność przedsiębiorcy, polegającej na czynnościach sprawdzających w celu ustalenia stanu zgodności działania podmiotu kontrolowanego z wymaganym kryterium oraz w miarę potrzeby sformułowaniem wniosków w celu :
– usunięcia stwierdzonych uchybień
– wprowadzenia usprawnień.
Istotą jest wcześniejsze zawiadomienie przedsiębiorcy o zamiarze podjęcia kontroli . Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia do przedsiębiorcy . Czas trwania kontroli w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać :
– 4 tygodni w przypadku miko przedsiębiorców
– 8 tygodni w przypadku pozostałych przedsiębiorców
Czynności kontrole wykonywane są przez pracowników organów kontroli po okazaniu legitymacji służbowej która stanowi upoważnienie do wykonania tej czynności .Zakres kontroli nie może wykraczać poza zakres wskazany w upoważnieniu . Kontrola nigdy nie jest celem samym w sobie, lecz celem kontroli jest poprawa działań kontrolowanego. Sama kontrola ma ustalić stopień prawidłowości działań podmiotu kontrolowanego. Natomiast modyfikacja leży już w innej sferze, wykraczając poza obszar kontroli. Zakres modyfikacji zależy jednak od samodzielności organizacyjnej podmiotu kontrolowanego. W prawie administracyjnym przyjmuje się, że kontrola stanowi proces, na który składają się następujące elementy:
– zbadanie stanu rzeczy
– badanie zgodności stanu rzeczy ze stanem postulowanym
– ustalenie zasięgu i przyczyn ewentualnych rozbieżności
– przekazanie wyników tego ustalenia – a czasem też i dyspozycji:
a). podmiotowi kontrolowanemu
b). podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu
Kontrola nie zawiera w sobie żadnych elementów oddziaływania kontrolującego na kontrolowanego. Kontrola nie dysponuje środkami władczymi, w przeciwieństwie do nadzoru czy też kierownictwa.
Każdy przedsiębiorca jest obowiązany prowadzić i przechowywać książkę kontroli oraz wszelkie upoważnienia i protokoły pokontrolne a także udostępniać je żądanemu organowi kontroli . Książka ta zawiera wpisy dokonywane przez organ kontroli a także informacje o wykonaniu zleceń pokontrolnych przez samego przedsiębiorcę.