Sankcja – reakcja na naruszanie normy prawa międzynarodowego

Sankcja – reakcja na naruszanie normy prawa międzynarodowego

Egzekwowanie zobowiązań w prawie międzynarodowym

Negatorzy prawa międzynarodowego odmawiają przyznania jego normom charakteru norm prawnych ze względu na brak sankcji identyfikowanych z istnieniem przymusu. Rzeczywiście, nie każda norma regulująca stosunki między państwami jest zaopatrzona w przymus bezpośredni, jednak przymus pojawia się w specyficznych dla tego systemu formach. Wspomniane podmioty prawna międzynarodowego wykorzystały uprawnienie do wprowadzenia sankcji, które w prawie międzynarodowym należy rozumieć szeroko jako negatywną reakcję społeczności międzynarodowej wobec państwa naruszającego jego normy. Może ona mieć charakter indywidualny – gdy państwa z własnej inicjatywy zastosują przymus w charakterze działania odwetowego, albo kolektywny – gdy zostaje podjęta na podstawie decyzji organu międzynarodowego. Sankcje można również sklasyfikować na podstawie stopnia ich zorganizowania. Wyróżnić należy wówczas sankcje zorganizowane, przewidywane przez umowy międzynarodowe, oraz niezorganizowane, które nie zostały w nich sformułowane expressis verbis, ale sygnatariusze porozumienia liczą się z ich występowaniem.

Sankcje zorganizowane

Umowy międzynarodowe określają sytuacje, w których dopuszcza się zastosowanie sankcji zorganizowanych, organ podejmujący właściwe decyzje, rodzaj i sposób, w jaki mogą być podejmowane. Skutki niewykonywania przez państwo zobowiązań można podzielić na kilka grup, które determinują sposób negatywnej reakcji wobec niego. Pierwszą stanowią sankcje organizacyjne, dotyczące uczestnictwa we współpracy międzynarodowej. Polegają najczęściej na zawieszeniu członkostwa w danej organizacji czy wykluczeniu z niej. Krok dalej idą sankcje korygujące, które w przeciwieństwie do sankcji organizacyjnych, zmierzają do niwelowania skutków naruszenia i ich wyrównania, przez pozbawienie korzyści, nakładanie kar czy wycofanie pomocy. Kolejna grupę stanowią środki przymusu bezpośredniego. Mają nadzwyczajny charakter i są stosowane przede wszystkim wobec państw naruszających normy zakazujące uciekania się do groźby użycia siły lub jej użycia. W szczególności chodzi więc o państwa popełniające przestępstwa lub zbrodnie w rozumieniu prawa międzynarodowego.

Sankcje niezorganizowane

Do sankcji niezorganizowanych zalicza się sankcje psychologiczne (inaczej socjologiczne). Polegają one na negatywnej reakcji opinii publicznej, która ma zniechęcać państwa do kontynuowania działań rażąco łamiących normy prawa międzynarodowego i przez to negatywnie wpływających sytuację wewnętrzną przez pogorszenie stosunku innych państw wobec takiego podmiotu lub jego obywateli. Drugim rodzajem sankcji niezorganizowanych są środki odwetowe – retorsje i represalia. Pierwsze z nich są nieprzyjazną, choć zgodną z prawem międzynarodowym, reakcją podejmowaną w odpowiedzi na wrogie działanie innego państwa. Ich stosowanie co do zasady musi być proporcjonalne. Represalia natomiast są działalnością podejmowana jako odwet na bezprawną działalność drugiego państwa. Podejmowane są takimi samymi środkami, a więc często bezprawnymi, usprawiedliwionymi jednak w konkretnej sytuacji, gdy cel jest możliwy do osiągnięcia jedynie taką drogą. Nie mogą mieć jednak charakteru zbrojnego, a przy ich stosowaniu należy pamiętać o zasadach humanitaryzmu.

By uniknąć tak daleko idących środków, w pierwszej kolejności należy poszukiwać rozwiązania satysfakcjonującego zaangażowane w konflikt strony w prowadzących do kompromisu negocjacjach.

Polecane

Najnowsze