Autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa majątkowe

Dualistyczny model praw autorskich.

Polska ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych w odniesieniu do konstrukcji majątkowych praw autorskich przyjęła model dualistyczny, który oparty jest na założeniu, że prawo autorskie w istocie rzeczy składa się z majątkowych uprawnień, przenoszalnych inter vivos (tzn. „między żywymi”), ograniczonych w czasie oraz z praw osobistych – nieograniczonych w czasie i nieprzenoszalnych. Obecna ustawa w sposób bardzo wyraźny oddziela definicje treści majątkowych i osobistych praw autorskich.

Własnościowa koncepcja autorskich praw majątkowych.

Syntetyczną definicję majątkowego prawa autorskiego konstruuje art. 17 ustawy, stanowiąc, iż „jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”, wyraźnie odwołując się do koncepcji prawa własności o jakiej mówi Kodeks cywilny. Koncepcja taka swoje źródło ma w czasach Wielkiej Rewolucji Francuskiej, kiedy to zaczął przeważać pogląd, iż nie powinno się ograniczać prawa autorskiego do enumeratywnie wyliczonych sposobów użycia, ale iż powinno ono obejmować każde wykorzystanie, przy dopuszczeniu jednakże nielicznych, przewidzianych przez ustawę wyjątków. Wykształciła się zatem koncepcja kształtowania treści prawa autorskiego, która wykazywała duże podobieństwo do kształtowania się treści prawa własności, z tym jednak, że zauważano swoiste różnice wynikające pomiędzy dobrem niematerialnym jakim jest utwór a rzeczą, która ma charakter materialny. Model własnościowy charakteryzuje się tym, że treść majątkowych praw autorskich jest definiowana w sposób syntetyczny. W modelu tym twórca ma wyłączne prawo do decydowania o wykorzystaniu swojego dzieła (czy w ogóle, a jeśli tak to kiedy) i tylko formy eksploatacji, które ustawodawca w sposób wyraźny wyłączył z monopolu przysługującego twórcy przepisami ustawy, są wyjęte spod możliwości swobodnego decydowania przez twórcę. Odwołanie się przez ustawodawcę to tego modelu wskazuje na chęć zastosowania podobnej techniki legislacyjnej, ale także pozwala lepiej zrozumieć istotę prawa autorskiego. W zgodności z wyżej przedstawioną koncepcją pozostaje przykładowe wyliczenie pól eksploatacji utworu, jakie ma miejsce w art. 50 ustawy, stanowiącym, iż odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji.

Użyte przez ustawodawcę wyrażenie „prawo do rozporządzania utworem” obejmuje nie prawo rozporządzania samym utworem, ale prawo rozporządzania majątkowymi uprawnieniami, które są z nim związane. Samo określenie „rozporządzanie” jakie zostało użyte w tym przepisie, nie odnosi się wyłącznie do czynności o charakterze rozporządzającym – w sposób niebudzący wątpliwości wynika z przepisów dotyczących umów możliwość dokonywania czynności zobowiązujących i zobowiązująco-upoważniających. Uznać wypada zatem, że pojęcie rozporządzania na gruncie art. 17 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych należy rozumieć jako „podejmowanie wszelkich czynności prawnych zmierzających do umożliwienia innym podmiotom eksploatacji dzieła i do czerpania przez twórcę korzyści ekonomicznych związanych z taką eksploatacją.

„Prawo do korzystania z utworu” powinno być rozumiane jako uprawnienie do podejmowania czynności mających charakter czynności faktycznych. Prawo to zawiera przy tym także stronę negatywną, tj. możliwość zakazania innym podmiotom korzystania z dzieła bez zezwolenia autora. Warto jednak zwrócić uwagę na wyjątek od prawa wyłącznego decydowania o tym kto, kiedy i na jakich warunkach korzysta z dzieła, jaki tanowi dozwolony użytek prywatny.

Prawo do wynagrodzenia.

Prawo do wynagrodzenia zostało w art. 17 wymienione niezależnie od prawa do rozporządzania utworem i korzystania z niego. Konstrukcji takiej zarzuca się brak logiki, z uwagi na fakt, iż autorskie prawo do wynagrodzenia zawsze jest pochodną prawa do rozporządzania utworem. Prawo do wynagrodzenia nie stanowi jednakże emanacji wyłącznego rozporządzania prawami majątkowymi, ale funkcjonuje jako roszczenie, a więc uprawnienie względne. Tradycyjnie treść majątkowych praw autorskich kształtowana jest w ten sposób, iż autor ma prawo do wynagrodzenia w takich granicach, w jakich służy mu wyłączne władztwo nad utworem.

Literatura:

E. Traple [w:] red. J. Barta, System prawa prywatnego. Prawo Autorskie, t. 13, Warszawa 2003

Polecane

Najnowsze