Czym jest plagiat i jakie są jego konsekwencje?

Czym jest plagiat i jakie są jego konsekwencje?

Plagiat to nie jest nawet z pozoru niewinnie brzmiące słowo. Od razu przychodzi nam na myśl przywłaszczenie całości lub części cudzego tekstu, prezentacji czy innego utworu.

Zjawisko plagiatu towarzyszy nam od setek lat. Znane było już w starożytności. Pojęcie plagiatu wywodzi się od łacińskiego słowa plagiatus (skradziony). Tak, plagiat to nie tylko wprowadzenie w błąd co do autorstwa, ale też przestępstwo.

Co to jest plagiat?

Obecnie słowo plagiat nie posiada definicji normatywnej, funkcjonuje jako termin pozaustawowy z zakresu prawa autorskiego. Jednak nawet w doktrynie opisanie czym jest popełnienie plagiatu nie jest jednoznaczne. Co to jest plagiat?

a) przywłaszczenie sobie czyjegoś utworu, wydanie go pod własnym nazwiskiem, dosłowne zapożyczenie z cudzych dzieł i podanie autorstwa całości lub części jako własne (według M. Szacińskiego);

b) pewnego rodzaju złodziejstwo intelektualne czy artystyczne, korzystanie bez zezwolenia z rezultatów cudzego wysiłku twórczego (według J. Barta);

c) całej pracy zawierającej zapożyczenia niedozwolone w świetle prawa, których autor zataił źródło i twórcę, a także przejętego bezprawnie części cudzego utworu autorstwa innego twórcy, do którego sprawca naruszenia prawa autorskiego uzurpuje swoje wykonawstwo (według E. Wojnickiej).

Plagiat to przywłaszczenie cudzej pracy, o które dziś bardzo łatwo. Teksty, materiały, grafiki dzięki dostępowi do internetu są masowo udostępniane, ale nie zawsze mamy świadomość, że nie zawsze możemy z nich skorzystać za darmo.

Rodzaje plagiatu

To kiedy jest plagiat i w jaki sposób zostanie wykorzystana czyjaś praca definiuje rodzaj przywłaszczenia, a plagiaty dzielimy na:

  1. plagiat jawny
    • polega na podpisaniu niezmienionego cudzego dzieła, fragmentu swoim imieniem i nazwiskiem bądź innym oznaczeniem (pseudonim). Osoba podająca się za twórcę nie wnosi żadnego wkładu w ustalenie ostatecznej postaci dzieła. Szczegółowo przedstawia się to w następujący sposób.
      • plagiat całościowy (przywłaszczenie utworu w całości)
      • plagiat częściowy ( obejmuje część cudzego utworu)
      • plagiat cytatowy (przedstawianie jako własnych fragmentów dzieła innej osoby)
  2. plagiat ukryty
    • to reprodukcja cudzego utworu z zachowaniem jego najistotniejszych fragmentów w postaci bardziej lub mniej przekształconej. Wyróżniamy:
      • plagiaty redakcyjne, czyli sklejenie cudzego dzieła, a wkład twórczy plagiatora polega na zmontowaniu i scaleniu kilku dzieł jednego bądź większej liczby autorów;
      • plagiaty inkorporacyjne, które polegają na wcieleniu do własnego utworu cytatów z prac innych autorów bez podania ich źródła, nazwiska autora i oznaczenia cudzysłowem;
      • plagiaty adaptacyjne, są to przeniesienia utworów na inną technikę artystyczną, polegają na twórczym opracowaniu cudzego dzieła np. książki w innej formie artystycznej np. filmu kinowego bez zgody autora pierwowzoru;
      • plagiat współautorski, czyli zespolenie cudzych i własnych elementów autorskich niepozwalające na wyraźne wyodrębnienie części przywłaszczonych;
      • plagiatem informacyjnym, nazywamy natomiast tworzeniem własnego dzieła poprzez przejęcie niechronionej przez prawo autorskie warstwy informacyjnej.

Czym jest autoplagiat?

Co prawda kopiowanie własnej twórczości, utworów czy artykułów naukowych nie znajdują swojego odniesienia wśród przepisów ustawy o prawie autorskim, ale autoplagiat może zostać uznany za wątpliwy moralnie. Szczególnie w takiej sytuacji, gdy autor kopiuje swój utwór w celu sztucznego powiększenia swojego dorobku.

Dość często z tym problemem borykają się uczelnie wyższe czy wydawcy medialni. Plagiatów własnej pracy należy zatem unikać, a ewentualne kopiowanie ograniczyć tylko do przypadku, gdy chcemy rozszerzyć swój artykuł o wątki wcześniej nieporuszane.

Plagiaty studentów i doktorantów

Na niemal każdej uczelni wyższej w Polsce istnieje system sprawdzania twórczości studentów pod kątem naruszenia praw autorskich. Szczególnie ma to zastosowanie podczas składania pracy dyplomowych.

To kiedy jest plagiat sprawdzają programy antyplagiatowe jak „Jednolity System antyplagiatowy” czy „plagiat.pl” . Przeszukiwanie tekstów w ogromnych bazach danych pozwala na szybką weryfikację czy nie zostały naruszone prawa dotyczące plagiatu.

Odpowiedzialność karna za popełnienie plagiatu

Według ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, każdy, kto dopuszcza się przywłaszczenia sobie utworu albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Warto też pamiętać o tym, że pracodawca, który zauważy kopiowanie elementów cudzego materiału może zdecydować się na konsekwencje służbowe, a np. studenci mogą zostać niedopuszczeni do obrony pracy dyplomowej. Nie można też zapominać o moralnym aspekcie kradzieży praw osobistych, treści czy materiałów, w których nadużywamy prawa do cytatu.

Polecane

Najnowsze