Zarówno prawo polskie jak i europejskie przewiduje dwa rodzaje regulacji przeciwdziałających ograniczaniu przez przedsiębiorców konkurencji: w postaci kontroli ex post oraz wpływania na niekorzystne kształtowanie się struktury rynkowej przez przeciwstawnie się antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców.
Koncentrowanie się kapitału jest z natury swej korzystne, ponieważ prowadzi np. do podniesienia potencjału produkcyjnego lub zwiększenia efektywności produkcji. Niemniej jednak koncentracja kapitału może niekorzystnie wpływać na konsumentów. Dlatego też nałożono na przedsiębiorców konieczność notyfikacji zmian koncentracji.
1. KE kontroluje zasadniczo koncentrację o charakterze wspólnotowym
2. do prezesa uokik dokonuje się zgłoszenia koncentracji niemającej charakteru wspólnotowego.
Obowiązek notyfikacji dotyczy :
– połączeń przedsiębiorców – fuzji. polegających na połączeniu lub utworzeniu nowego przedsiębiorstwa.
– przejęcie kontroli nad innym przedsiębiorstwem w sposób umożliwiający posiadanie rzeczywistego wpływu na działanie tego drugiego przedsiębiorstwa.
– utworzenie wspólnego przedsiębiorcy
W prawie polskim powstało jeszcze jedna szczegółowa kategoria podlegająca notyfikacji w postaci nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy.
Notyfikacja następuje w przypadku koncentracji skutkującej przeszkodzeniem skutecznej konkurencji na rynku, poprzez stworzenie lub umocnienie pozycji dominującej. Organ może tym samym zapobiec takiej koncentracji poprzez:
1. zakazu dokonania takiej koncentracji
2. udzielenie zgody warunkowej na taką koncentrację, gdzie zgoda na koncentrację zostanie uzależniona od działań mających zapobiegać spodziewanym negatywnym skutkom koncentracji.
Niemniej jednak nie wszystkie stany faktyczne polegające na koncentracji podlegają wymogowi zgłoszenia. Nie ma obowiązku zgłoszenia koncentracji w przypadku:
A. nieprzekroczenie przez uczestników określonego progu obrotów
B. niespełnienie innych kryteriów, do których można zaliczyć np. czasowe nabycie przez instytucje finansowe akcji lub udziałów w celu ich odsprzedaży.
Zapobieganie mechanizmom koncentracji służy realizacji zasadniczego celu uokik w postaci ochrony konkurencji oraz zagwarantowaniem warunków dla jej rozwoju. Kontrola antykoncentracyjna podejmowana jest ex ante, co zwiększa jej skuteczność. Tym samym, mechanizmy przeciwdziałające koncentracji mają charakter prewencyjny.
Przeprowadzenie uprzedniej kontroli koncentracji jest możliwe dzięki nałożeniu na przedsiębiorców obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji prezesowi UOKIK. Obowiązek zgłoszenia dotyczy zamiaru dokonania koncentracji. Zamiar stanowi element subiektywny, ponieważ nie można go określić z perspektywy świata zewnętrznego. W rezultacie nie jest możliwe określenie momentu powstania zamiaru dokonania koncentracji. Niemniej jednak konieczne jest ustalenie zamiaru koncentracji, aby stwierdzić lub zaprzeczyć faktowi wywiązania się przez przedsiębiorcę obowiązkowi zgłoszenia zamiaru koncentracji. Niemniej jednak zamiar koncentracji powinien zostać zgłoszony przed dokonaniem koncentracji. Tym samym, naruszeniem nakazu zgłoszenia ma miejsce w sytuacji gdy zgłoszenie następuje po dokonaniu koncentracji. Od daty zgłoszenia zamiaru przedsiębiorcy mają obowiązek wstrzymać się z dokonaniem koncentracji do momentu wydania przez prezesa UOKIK stosowej decyzji, lub do upływu terminu w jakim decyzja ta powinna zostać wydana (art. 96 uokik).
Obowiązek zgłoszenia dotyczy przypadków koncentracji, z wyjątkiem koncentracji, których dotyczą dwa poniższe wyjątki – określane jako przesłanki zwalniające:
1. nieprzekroczenie tzw. progu bagatelności koncentracji lub kryteriów ilościowych
2. zaistnienie innych przypadków określonych w art. 14 uokik.
Próg bagatelności opiera się na wielkości obrotów przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji. Następuje rozróżnienie progu na światowy, krajowy obrót uczestników koncentracji.
W art. 14 uokik przewidziano jakościowe kryteria powstania obowiązku zgłoszenia koncentracji – w odróżnieniu od kryteriów ilościowych. Wtedy przedsiębiorca nie ma obowiązku zgłaszania takiego typu koncentracji. Taka koncentracja nie ma bowiem negatywnego wpływu na konkurencję. W innych przypadkach możliwość negatywnego wpływu istnieje co związane jest z koniecznością wcześniejszego zbadania koncentracji. Dotyczy to zatem każdej innej niż wyłączona koncentracji, dlatego też każda inna niż wyłączona koncentracja podlega wcześniejszemu zgłoszeniu. Ponadto zwolnienie może wynikać z ustaw szczególnych
Obowiązek zgłoszeniowy nie dotyczy już tzw. parakoncentracji – czyli czasowe nabycie lub objęcie przez instytucję finansową akcji lub udziałów w celu ich odsprzedaży. Przypadku parakoncentracji nie są bowiem w stanie zakłócić konkurencji.
Nadto nie obejmuje zgłoszenia do prezesa UOKIK koncentracja, pomimo nie spełnienia przesłanek wyłączających, w przypadku gdy koncentracja ma wymiar europejski lub światowy, Wówczas zgłoszenie powinno być dokonane do KE ( ponieważ koncentracja ma wymiar wspólnotowy). KE pełni zatem rolę wspólnotowego organu antymonopolowego. Zgłoszenie do KE zwalnia przedsiębiorcę od zgłoszenia do prezesa UOKIK
Obowiązek zgłoszenia ma charakter formalny. Podleganie zgłoszeniu koncentracji nie oznacza tym samym , koncentracja naruszy w dalszej kolejności konkurencję. Dopiero po dokonaniu zgłoszenia następuje materialne badanie przyszłej koncentracji, w oparciu o ustawowe kryteria określone w art. 18-20 uokik. Tym samym, uznanie czy koncentracja naruszy konkurencję leży w kompetencji prezesa UOKIK względnie KE, a nie przedsiębiorców. Natomiast w przypadku niezgłoszenia koncentracji przedsiębiorcy może zostać przez prezesa UOKIK nałożona kara pieniężna określona w art. 106 ust.1 pkt 3 uokik. Prezes UOKIK może także wydać decyzję nakazującą przeprowadzenie dekoncentracji – art. 21 ust 2-3 w zw. z art. 21 ust. 4 uokik. Natomiast sam tryb dokonania zgłoszenia zamiaru koncentracji określa odpowiednie rozporządzenie RM do art. 94 ust. 6 uokik.
