Na początek należy zwrócić uwagę na Rozdział II Kodeksu pracy, który określa podstawowe zasady prawa pracy. Nakłada on na pracodawców obowiązek poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracowników. Wyszczególniona jest tam również zasada równego traktowania pracowników. Dotyczy ona w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet. Zakaz dyskryminacji obejmuje również min.: wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, wyznanie czy orientację seksualną. Nie można tu pominąć również bezwzględnego zakazu dyskryminacji ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy. Pracodawca jest również obowiązany zapewnić pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Powinien on również, w miarę możliwości i warunków, zaspokajać bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników jak również ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
Podstawowe obowiązki pracodawcy wyszczególnione są w Kodeksie pracy w przepisach art. 94 i nast. oraz w przepisach normujących bezpieczeństwo i higienę pracy. Najprostszym sposobem systematyzacji obowiązków pracodawcy jest ich podział na obowiązki związane z konkretną fazą stosunku pracy. Rozróżniamy więc obowiązki fazy rozpoczęcia stosunku pracy, jego trwania oraz jego ustania.
Obowiązki związane z nawiązaniem stosunku pracy.
Przed podjęciem pracy przez pracownika, pracodawca zobowiązany jest zaznajomić pracownika z zakresem jego obowiązków, sposobem wykonywania pracy na zajmowanym przez niego stanowisku oraz jego podstawowymi uprawnieniami (art. 94 pkt 1 k.p.). Na pracodawcy ciąży również obowiązek przeszkolenia pracowników z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jeszcze przed dopuszczeniem ich do pracy. Inny obowiązek pracodawcy określa przepis art. 1043§ 2 k.p. który stanowi, iż pracodawca zobowiązany jest zapoznać pracownika z treścią regulaminu pracy przed rozpoczęciem przez niego pracy. Do obowiązków pracodawcy wynikających z innych artykułów Kodeksu należy min. poinformowanie pracownika w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę o: 1) obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, 2) częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę, 3) wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, 4) obowiązującej pracownika długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę oraz 5) układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty. Może to również nastąpić przez pisemne wskazanie odpowiednich przepisów prawa pracy.
Obowiązki związane z trwaniem stosunku pracy.
Zgodnie z art. 94 k.p. na pracodawcy spoczywają następujące obowiązki:
1. związane z organizacją pracy:
a) organizowanie pracy w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracownika, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,
b) organizowanie pracy w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i przy ustalonym z góry tempie,
c) prowadzenie dokumentacji związanej ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe; pracodawca jest również zobowiązany przechowywać powyższą dokumentację w sposób uniemożliwiający jej zniszczenie lub uszkodzenie,
d) terminowo i prawidłowo wypłacanie wynagrodzenia,
2. związane z osobą pracownika:
a) przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu (opisane powyżej),
b) ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
c) stwarzanie pracownikom posiadającym wykształcenie zawodowe lub wyższe warunków sprzyjających przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy,
d) zaspokajanie w miarę posiadanych środków socjalnych potrzeb pracowników,
e) stosowanie obiektywnych i sprawiedliwych ocen pracowników,
3. zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prowadzenie systematycznych szkoleń w tym zakresie,
4. wpływanie na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Obowiązki związane z ustaniem stosunku pracy
Przez ustanie stosunku pracy należy rozumieć zarówno wygaśnięcie stosunku pracy jak i jego rozwiązanie. Do obowiązków pracodawcy należy tu właściwie wyłącznie obowiązek wydania świadectwa pracy. Pracodawca jest zobowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy niezwłocznie, bez względu na to czy rozliczył się już z pracownikiem. W wypadku gdy bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy pracodawca zawiera z tym samym pracownikiem kolejną umowę o pracę, wtedy pracodawca zobowiązany jest wydać pracownikowi świadectwo pracy jedynie na jego żądanie. Informacje, jakie należy zawrzeć w świadectwie pracy to: okres i rodzaj wykonywanej pracy, zajmowane stanowisko oraz okoliczności rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. W myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym, w świadectwie pracy zamieszcza się również wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia. Na żądanie pracownika, świadectwo pracy może również określać wysokość wynagrodzenia oraz uzyskane kwalifikacje.
