Pandemia koronawirusa spowodowała, że mnóstwo osób niemal z dnia na dzień przeszło na tryb pracy zdalnej. Praca na odległość nagle stała się zjawiskiem bardzo powszechnym. Żeby zapanować nad nową sytuacją wprowadzono już w 2020 roku przepisy umożliwiające pracę zdalną, ale są to rozwiązania tymczasowe i jej reguły nie są opisane dokładnie. Praca na odległość może z nami zostać także po pandemii i dlatego w Ministerstwie, Rozwoju, Pracy i Technologii powstał projekt zmian Kodeksy Pracy, który ma na stałe uregulować tę kwestię. Wiele prognoz mówi o tym, że praca zdalna może rozpowszechniać się w przyszłości jeszcze bardziej.
W 2020 roku, kiedy wybuchła pandemia koronawirusa wprowadzono możliwość pracy zdalnej w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Problem w tym, że te reguły obowiązują tymczasowo i mogą być stosowane tylko w czasie stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 i przez trzy miesiące po ich odwołaniu. Ich kolejną wadą jest to, że są dość skąpe w opisie tego, jak faktycznie ma wyglądać praca na odległość.
Wiele wskazuje na to, że praca zdalna w wielu zawodach zostanie z nami na długo i do świata sprzed lutego 2020 roku, nie wrócimy już nigdy. Polskie prawo regulowało to, jak ma wyglądać praca na odległość, także zanim wybuchła pandemia. Dziś w Kodeksie Pracy istnieje pojęcie telepracy. Po co więc jest potrzebne wprowadzanie nowych przepisów, które uregulują to jak mamy pracować na odległość, skoro mówią o tym już teraz dwie ustawy? Uznano, że obecne regulacje prawne dotyczące pracy zdalnej nie są już wystarczające, nie przystają do obecnych czasów, nie będą wystarczające w przyszłości i mają wady, które nowe regulacje wyeliminują.
Praca zdalna a telepraca. Co zamierza zmienić ministerstwo wprowadzając do Kodeksu Pracy pojęcie pracy zdalnej?
Co jest nie tak z telepracą? Dlaczego reguły, które obowiązują dzisiaj, należy według ministerstwa rozszerzyć? Jak podkreślają pomysłodawcy zmian, nie wszystko w przepisach o telepracy jest złe i niektóre z reguł, które jej dotyczą, zostaną wchłonięte przez nowe przepisy o pracy zdalnej. Cały zaś rozdział o telepracy ma w zamyśle zniknąć z Kodeksu Pracy.
MRPiT argumentuje, że obecne zapisy o telepracy mają sporo wad, m.in. taką, że wciąż wiele wątpliwości budzi przesłanka o regularności wykonywania telepracy.
– Ponadto, jak pokazała praktyka, wymóg regularności stanowił istotne ograniczenie dla upowszechnienia się tej formy wykonywania pracy i jej użyteczności, przez eliminację możliwości wykonywania telepracy w sposób nieregularny. Skutkiem tego było wykształcenie się nieuregulowanej prawnie choć funkcjonującej z powodzeniem w praktyce tzw. pracy incydentalnej (home office), polegającej na świadczeniu przez pracownika pracy poza zakładem pracy w sposób okazjonalny – zaznaczają pomysłodawcy zmian w Kodeksie Pracy.
Co konkretnie znalazło się w projekcie zmian Kodeksu Pracy, który wprowadza nowy rozdział przepisów pod hasłem praca zdalna? Jakie są jej najważniejsze zapisy?
Przede wszystkim wprowadzona została definicja pracy zdalnej.
„Praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą, w tym w miejscu zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna)”.
Na wykonywanie pracy zdalnej, będziemy mogli umówić się z naszym pracodawcą przy zawieraniu umowy o pracę albo już w trakcie trwania naszego zatrudnienia. Nasza praca na odległość, będzie mogła być wykonywana na polecenie pracodawcy w czasie stanu nadzwyczajnego czy związanego z epidemią, ale również wtedy, gdy okaże się to niezbędne aby zapewnić nam jako pracownikom, bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Stanie się tak wtedy, gdy z przyczyn niezależnych od naszego pracodawcy, takich warunków nie będziemy mieli czasowo zapewnionych w naszym dotychczasowym miejscu pracy. Warunkiem będzie też nasze oświadczenie o tym, że mamy warunki aby pracować na odległość. Pracodawca w każdym momencie, będzie mógł wycofać polecenie nam pracy zdalnej.
Zmiany w Kodeksie Pracy dotyczące pracy zdalnej. W jakich sprawach pracodawca i pracownik będą musieli się dogadać?
Pracodawca będzie musiał uwzględnić wniosek o wykonywanie pracy zdalnej w systemie przerywanym, zadaniowym albo o ustalenie różnych godzin rozpoczynania pracy przez pracownika – małżonka albo pracownika – rodzica w ciąży powikłanej, pracownika, który jest rodzicem dziecka niepełnosprawnego albo wychowuje dziecko do 4 roku życia. Chyba, że będzie to niemożliwe ze względu na rodzaj albo organizację pracy.
W myśl projektowanych przepisów o pracy zdalnej, jej zasady będą określane w porozumieniu między pracodawcą i związkami zawodowymi. Jeśli do takiego porozumienia nie dojdzie, to nasz pracodawca określi zasady pracy zdalnej, biorąc pod uwagę te ustalenia, które podjął razem ze związkami w trakcie uzgadniania porozumienia. Z kolei jeśli związki nie działają, to pracodawca ma się skonsultować z przedstawicielami pracowników. Nasz pracodawca będzie mógł również, określić nam zasady pracy zdalnej w poleceniu, które nam wyda albo w porozumieniu z konkretnym pracownikiem.
W terminie do trzech miesięcy od dnia rozpoczęcia przez nas pracy zdalnej, będziemy mogli wnioskować do pracodawcy, albo pracodawca będzie mógł złożyć wniosek o to, abyśmy przestali pracować zdalnie i wrócili do dawnych warunków pracy. Jeśli trzy miesiące miną, obie strony będą mogły w tej sprawie się dogadać na mocy porozumienia stron.
Jeśli jako pracownik nie zgodzimy się na rozpoczęcie pracy zdalnej w trakcie trwania naszego zatrudnienia, albo na to żebyśmy pracę zdalną przestali wykonywać, to nie będzie to mogło być podstawą do zwolnienia nas z pracy.
Praca zdalna w Kodeksie Pracy. Koszty, kontrole i zakaz dyskryminacji
Nasz pracodawca będzie mieć obowiązek dostarczenia nam materiałów i narzędzi, bez których nie będziemy mogli pracować zdalnie. Będzie musiał też zapłacić za ich instalację, serwis, eksploatację i konserwację. Po stronie pracodawcy będą również koszty prądu i Internetu albo innych dodatkowych kosztów, co do których pracodawca i pracownik się umówią. Kolejnym obowiązkiem pracodawcy, będzie zapewnienie nam szkoleń i pomocy technicznej, abyśmy mogli pracować zdalnie.
Pracodawca będzie miał prawo przeprowadzić kontrolę w miejscu, w którym wykonujemy pracę zdalną i w godzinach naszej pracy. O tym jak ta kontrola ma wyglądać, będzie mówiło wcześniej zawarte porozumienie. Co istotne kontrola ta, nie będzie mogła naruszać prywatności pracownika, innych osób i utrudniać korzystania z naszych domowych pomieszczeń.
Projektowane zmiany Kodeksu Pracy zakładają również, że jeśli pracujemy zdalnie, to nie możemy być traktowani gorzej niż inni pracownicy, jeśli chodzi o podejmowanie i kończenie pracy, warunki zatrudnienia, nasze potencjalne awanse czy dostęp do szkoleń. Jako pracownicy nie będziemy mogli być w żaden sposób dyskryminowani z powodu pracowania w formie zdalnej albo jeśli odmówimy takiej pracy.
Wykonywanie przez nas pracy zdalnej, nie będzie mogło być podstawą do tego, żeby nasz pracodawca w jakikolwiek sposób, ograniczał nam wstęp i poruszanie się po zakładzie pracy, kontakt z innymi pracownikami czy korzystanie z obiektów socjalnych na takich zasadach, jakie obowiązują każdego innego pracownika.
Szkolenie BHP dla osób przyjmowanych do pracy na stanowisko administracyjno-biurowe, będzie mogło być przeprowadzone w całości zdalnie, a jako pracownicy będziemy mogli potwierdzić odbycie tego szkolenia w formie elektronicznej.
Co więcej, jeśli pracujemy zdalnie, to nasz pracodawca nie będzie mógł powierzać nam prac szczególnie niebezpiecznych i powodujących szkody dla nas albo naszego mieszkania.
Organizacja stanowiska pracy zdalnej i jego ergonomii, będzie leżeć po stronie pracownika. Jeśli będziemy pracować zdalnie, to każdy nasz wniosek, który jest wymagany w formie pisemnej, będziemy mogli złożyć także elektronicznie.
W myśl proponowanych zmian, pracę zdalną będziemy mogli wykonywać także okazjonalnie przez nie więcej niż 12 dni w roku.
Z kolei jeśli chodzi o warunki wykonywania telepracy, które obowiązują obecnie, to będą mogły być stosowane maksymalnie pół roku od dnia wejścia w życie proponowanych zmian w Kodeksie Pracy, dotyczących pracy zdalnej.
Na razie projekt zmian w Kodeksie Pracy, jest na etapie opiniowania. Planowany termin jego przyjęcia przez Radę Ministrów wyznaczono na III kwartał 2021 roku.
