Zgodnie z ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 12 czerwca 2003r., jeżeli strony w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku – do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego (art. 5). Jeżeli termin zapłaty nie został określony w umowie, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego – do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego, o którym mowa powyżej, uważa się dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku. Stosownie do treści § 3 art. 359 Kodeksu cywilnego, „Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, wysokość odsetek ustawowych, kierując się koniecznością zapewnienia dyscypliny płatniczej i sprawnego przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, biorąc pod uwagę wysokość rynkowych stóp procentowych oraz stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego”. Dnia 4 grudnia 2008r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych i ustaliła wysokość odsetek ustawowych w stosunku rocznym na poziomie 13%. Warto także dodać, iż zgodnie z treścią art. 359 § 21 „maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne)”; od dnia 9 czerwca 2011r. stopa kredytu lombardowego NBP wynosi 6%, zatem maksymalna wykosztować odsetek jest równa 24%. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego.
Niezależnie od wyżej wskazanych odsetek ustawowych ustawa daje wierzycielowi możliwość dochodzenia dalszych odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek za zwłokę. Zgodnie z treścią art. 7 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, „jeżeli dłużnik, w terminie określonym w umowie albo wezwaniu, nie dokona zapłaty na rzecz wierzyciela, który spełnił określone w umowie świadczenie niepieniężne, wierzycielowi przysługują, bez odrębnego wezwania, odsetki w wysokości odsetek za zwłokę, określanej na podstawie art. 56 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty”. Czynność prawna wyłączająca lub ograniczająca wyżej wskazane uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika jest nieważna (art.9).
Przedstawiony wyżej sposób naliczania odsetek, który jest zazwyczaj korzystniejszego od sposobu określonego przez art. 481 Kodeksu cywilnego, ma ograniczony, zarówno przedmiotowo, jak i podmiotowo, zakres zastosowania. Przepisy ustawy stosuje się bowiem wyłącznie do transakcji handlowych polegających na odpłatnym dostarczaniu towaru lub odpłatnym świadczeniu usług, jeśli obie strony zawarły ją w ramach wykonywanej działalności gospodarczej lub zawodowej (art. 2), oraz tylko w przypadkach, gdy stronami takiej transakcji są: przedsiębiorcy, rolnicy, rolnicy prowadzący gospodarstwa agroturystyczne, podmioty określone w art. 3 ustawy – Prawa zamówień publicznych (sektora publicznego), osoby wykonujące wolne zawody, oddziały lub przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, a także podmioty zagraniczne z sektora drobnej wytwórczości (art. 3). Ponadto wyłączeniu spod zakresu zastosowania ustawy, zgodnie z art. 4, podlegają:
– długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów prawa upadłościowego i prawa układowego;
– umów, na podstawie których są wykonywane czynności bankowe w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe;
– umów, których przedmiotem jest świadczenie polegające na odpłatnym dostarczaniu towarów lub świadczeniu usług, finansowane w całości lub w części ze środków międzynarodowych instytucji finansowych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem, lub z którymi ma zawarte umowy o współpracy, pochodzących z bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej lub pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej;
– umów, których stronami są wyłącznie podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych.
O zapłatę odsetek, w imieniu i na rzecz wierzyciela będącego stroną transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 12 czerwca 2003r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, może wystąpić, na jego wniosek, krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów takich podmiotów.