Wiadomości specjalne w opinii biegłego
Jak już wyżej wskazano, zgodnie z art. 278 Kodeksu postępowania cywilnego (kpc) biegłego sądowego powołuje się w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Dowód z opinii biegłego z uwagi na wymóg wiadomości specjalnych jest dowodem tego rodzaju, że nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową np. zeznaniem świadka, gdyż świadek nie posiada odpowiednich wiadomości specjalnych, mających wpływ na rozstrzygnięcie sporu cywilnego.
Opinia biegłego najczęściej dotyczy zagadnień wymagających szczegółowych informacji z różnorodnych dziedzin nauki tj. medycyna, technika, psychologia i in. Sąd opierając się na opinii biegłego wyspecjalizowanego w konkretnej dziedzinie, rozstrzyga wątpliwości pojawiające się w toku procesu celem prawidłowego ustalenia stanu faktycznego sprawy. Przykładem może być opinia biegłego sądowego z zakresu medycyny na okoliczność zakażenia w warunkach szpitalnych bakterią gronkowca złocistego w sprawie z powództwa pacjenta przeciwko szpitalowi o odszkodowanie.
W związku z powyższym, szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, iż opinia biegłego ma na celu ustalenie i ocenę okoliczności sprawy na podstawie posiadanych przez biegłego wiadomości fachowych, doświadczenia zawodowego i zasad logiki.
Opinia łączna, opinia dodatkowa i opinia instytutu.
Zgodnie z zasadą ogólną, sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych, może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii (art. 278 § 1 kpc). Jeżeli sprawa nie ma charakteru skomplikowanego lub interdyscyplinarnego, w praktyce sądowniczej, w sprawach takiego rodzaju, najczęściej powołuje się jednego biegłego w celu zasięgnięcia opinii. W przeciwnym wypadku, możliwe jest powołanie kilku biegłych, którzy mogą wydać opinię łączną, na podstawie art. 285 § 1 kpc, ale również każdy biegły z osobna może przedstawić oddzielną opinię.
Ponadto sąd w razie zaistnienia potrzeby, może zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub od innych biegłych. Opinia dodatkowa sporządzona na podstawie art. 286 kpc, w praktyce rozstrzyga o wątpliwościach, powstałych w wyniku sporządzania wcześniejszej opinii, albo wyjaśnia sprzeczności pomiędzy odmiennymi wnioskami zawartymi w opiniach sporządzonych przez dwóch biegłych na wcześniejszym etapie postępowania dowodowego.
W świetle art. 290, sąd może zażądać dowodu z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Dopuszczenie tego dowodu jest celowe wtedy, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia specjalistycznych badań, mających na celu ustalenie zawiłego i złożonego stanu faktycznego sprawy, jak również wtedy, gdy nie da się usunąć w inny sposób sprzeczności we wcześniej sporządzonych opiniach. Nie jest zaś celowe żądanie dowodu z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego, w sytuacji gdy opinie biegłych, powołanych wcześniej w sprawie są ze sobą zgodne w zasadniczych konkluzjach. Dowód z opinii instytutu ma zastosowanie w sytuacjach, gdy wysoce wyspecjalizowana jednostka ma pełnić funkcję eksperta w wyjaśnieniu wątpliwości i rozbieżności między stanowiskami zajętymi przez biegłych.
Swoboda oceny materiału dowodowego przez sąd – art. 233 § 1 kpc.
Opinia biegłego tak jak inne środki dowodowe: zeznania świadków, dowód z dokumentów i in., podlega swobodnej ocenie dowodów na podstawie art. 233 § 1 kpc, który stanowi, iż sąd ma obowiązek dokonać oceny wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania, a zatem swobodnie, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w toku postępowania materiału dowodowego. Mając na uwadze powyższe, sąd musi uwzględnić cały materiał dowodowy zebrany w roku postępowania poprzez dokonanie oceny czy biegły, opierając się ma materiale dowodowym, w sposób logiczny przedstawił w opinii tok swojego rozumowania, prowadzący do sformułowania końcowych wniosków.
Ponadto istnieją w stosunku do opinii biegłego szczególne kryteria oceny, a są to: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania zawartego w niej stanowiska, a dodatkowo: zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (tak stanowi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.11.2002 r. w sprawie o sygn. akt V CKN 1354/00).
Sąd, z uwagi na normę wyrażoną w art. 233 § 1 kpc, powinien rozważyć cały zebrany materiał dowodowy, wskazując, którym dowodom dał wiarę, a których nie uznał za wiarygodne. Swoje stanowisko w tej sprawie powinien uzasadnić. W praktyce, sąd uwzględnia w całości opinie biegłych, które stają się podstawą ustalenia stanu faktycznego w sprawie.
