Urlop wychowawczy
Ponieważ brak jest wsparcia finansowego dla rodziców, którzy decydują się na zatrudnienie opiekunki lub uczęszczanie dziecka do żłobka lub przedszkola, wiele rodziców samodzielnie sprawuje opiekę nad dziećmi. Rodzice mają taką możliwość, jeśli skorzystają z urlopu wychowawczego. Istotą urlopu wychowawczego jest sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, nie może być ona zatem w całości powierzona osobom trzecim. W przypadku stwierdzenia tego typu naruszeń, pracodawca może wezwać pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.
Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje rodzicom, którzy są zatrudnieni co najmniej 6 miesięcy, przy czym brane są również pod uwagę okresy zatrudnienia u poprzednich pracodawców. Urlop wychowawczy przysługuje rodzicowi w maksymalnie czterech częściach i łącznym wymiarze do trzech lat, jednak nie dalej niż do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia. Wyjątek stanowi sytuacja, w której dziecko pracownika jest niepełnosprawne, co musi zostać potwierdzone orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. Wówczas pracownik może korzystać urlopu wychowawczego w wymiarze do trzech lat do chwili ukończenia przez dziecko 18 roku życia.
Każde z rodziców ma prawo do urlopu wychowawczego, przy czym może on być wykorzystywany łącznie przez oboje rodziców przez okres maksymalnie 3 miesięcy. Nie jest obligatoryjne wykorzystanie całego okresu urlopu wychowawczego, o który się wnioskowało. Za zgodą pracodawcy pracownik może powrócić z urlopu w każdym czasie, w innych sytuacjach po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. Czas korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego, w momencie jego zakończenia, jest wliczany pracownikowi do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Udzielenie urlopu wychowawczego
Zgodnie z artykułem 186§4, urlopu wychowawczego udziela się na pisemny wniosek złożony przez pracownika. W przypadku pracownika, wobec którego powzięto czynności zmierzające do rozwiązania umowy o pracę, złożenie wniosku nie wpływa na termin rozwiązania umowy o pracy. Nie można natomiast rozwiązać ani wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, który złożył wniosek o urlop wychowawczy. Wyjątkiem jest sytuacja, w której dochodzi do ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Obniżenie wymiaru czasu pracy
Alternatywą dla urlopu wychowawczego dla pracownika, któremu on przysługuje, jest obniżenie wymiaru czasu pracy. W składanym wniosku pracownik powinien określić wymiar czasu wykonywanej pracy, natomiast nie może być on niższy niż połowa pełnego czasu pracy, jaki mógłby w danym okresie wykonywać pracownik. Pracodawca musi uwzględnić taki wniosek pracownika.
Do sytuacji, w której uprawniony do urlopu wychowawczego pracownik złożył wniosek o obniżenie czasu pracy, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rozwiązywania i wypowiadania umów pracy w przypadku złożenia przez pracownika wniosku o urlop wychowawczy. O ile jednak pracodawca co do zasady nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi przebywającemu na urlopie wychowawczym przez cały czas trwania urlopu, o tyle w przypadku obniżonego czasu pracy okres, w którym pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę wynosi maksymalnie 12 miesięcy.
Jeżeli oboje rodziców pracuje, tylko jedno z nich może złożyć wniosek o obniżenie czasu pracy. Wniosek musi być złożony na co najmniej dwa tygodnie przed planowanym terminem rozpoczęcia pracy w obniżonym wymiarze.
