Istota umowy
Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku. Istotą świadczenia jest więc zobowiązanie jednej strony do świadczeń, które mają charakter okresowy. Umowa renty charakteryzuje się bowiem trwałością stosunku łączącego strony. Umowa taka ma także charakter ściśle osobisty.
Renta może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny. W pierwszym przypadku druga ze stron jest także zobowiązana, a przedmiotem jej świadczenia nie koniecznie musi być pieniądz, a może być to także np. przeniesienie własności rzeczy. W przypadku renty odpłatnej stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Jeśli zaś renta jest nieodpłatna stosuje się przepisy o darowiźnie.
Czas trwania umowy określa ona sama. Strony mogą wskazać konkretny termin wygaśnięcia lub wskazać konkretne zdarzenie kończące stosunek zobowiązaniowy między stronami. Często będzie nim śmierć uprawnionego.
Forma i terminy
Ustawodawca przewidział dla umowy renty uregulowanie, iż powinna ona być stwierdzona pismem. Jest to forma przewidziana ad probationem, czyli dla celów dowodowych.
Gdy chodzi o terminy, to jeżeli nie oznaczono ich w umowie, rentę pieniężną należy płacić miesięcznie z góry, natomiast rentę polegającą na świadczeniach w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku należy uiszczać w terminach wynikających
z właściwości świadczenia i celu renty. Jeśli uprawniony dożył dnia płatności renty płatnej z góry, należy mu się całe świadczenie przypadające za dany okres. Renta płatna z dołu powinna być zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał.
Prawa i obowiązki stron
Prawa i obowiązki stron umowy renty zależą od tego, czy umowa renty jest odpłatna, czy nieodpłatna. W przypadku renty nieodpłatnej obowiązanym będzie tylko osoba zobowiązana do świadczeń wynikających z umowy renty. Musi on spełniać świadczenia w ustalonym terminie. Kiedy przekroczy termin spełnienia swojego świadczenia i dochodzi do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, będzie musiał naprawić wynikłą szkodę, ale tylko, jeżeli szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
Jeśli renta została ustanowiona jako odpłatna należy stosować odpowiednio przepisy o sprzedaży. Jeśli jedna ze stron jest zobowiązana do przeniesienia własności rzeczy, będzie ona ponosić odpowiedzialność z tytułu rękojmi.
Zakończenie stosunku zobowiązaniowego
Renta wyga, gdy:
– upłynie czas, na jaki strony zawarły umowę,
– uprawniony do renty umrze (co świadczy o osobistym charakterze tej umowy),
– rentę nieodpłatną można odwołać stosując przepisy o darowiźnie,
– w przypadku renty odpłatnej, jeśli strona zobowiązana popada w zwłokę co do świadczenia jednorazowego, druga strona (zobowiązana do świadczenia renty może odstąpić od umowy,
– w przypadku renty odpłatnej prawo odstąpienia przysługuje także uprawnionemu do renty, jeśli osoba zobowiązania do świadczenia renty nie spełnia wcale swojego zobowiązania.
Odpowiednie stosowanie przepisów o rencie, gdy wynika ona z innych źródeł
Art. 907 kodeksu cywilnego przewiduje, że przepisy o rencie stosuje się w braku przepisów szczególnych także, gdy renta wynika ze źródeł pozaumownych. Takim źródłem może być np. testament. W grę mogą wchodzić także inne przepisy wynikające np. z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jeśli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.