Licencja niewyłączna – charakterystyka.
W praktyce, najczęściej występującymi w obrocie licencjami będą licencje niewyłączne. Ich konstrukcja opiera się na założeniu, iż mimo udzielenia przez licencjodawcę licencji, może on w dalszym ciągu samodzielnie korzystać z utworu, a także udzielać kolejnych licencji nowym licencjobiorcom, które upoważniają ich do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji, co licencja licencjobiorcy pierwotnego. Warto zwrócić na ustanowione przez prawodawcę, w art. 65 ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, domniemanie, iż „w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji”. Utwór, stanowiący przedmiot prawa autorskiego, jest dobrem które ma charakter niematerialny, co powoduje, iż nie ma co do zasady przeszkód, by równolegle eksploatowała go większa liczba osób. Z kolei przypadku ścisłego powiązania utworu z jego materialnym nośnikiem (corpus mechanicum), co ma miejsce np. w przypadku utworów plastycznych, możliwa jest równoległa eksploatacja tego rodzaju utworów na różnych polach eksploatacji.
Rodzaje licencji niewyłącznych.
W tradycyjny sposób umowy licencji niewyłącznej zawiera się coraz rzadziej. Obecnie powszechnie zawiera się umowy z licencjobiorcami w wyniku zaakceptowania przez nich warunków umowy proponowanych przez licencjodawcę i przystąpienie do umowy licencyjnej.
1. Licencja shrink-wrap (icencja celofanowa, umowa dołączona do opakowania).
Jest to rodzaj licencji związany z udostępnianiem masowym odbiorcom utworów niematerialnych, które zostały utrwalone na nośniku materialnym. Specyfika tej umowy polega na sposobie, w jaki zostają zaakceptowane warunki umowy licencyjnej. Umowa shrink-wrap zostaje zawarta w wyniku i w momencie rozerwania foliowej lub plastikowej powłoki, która zabezpiecza nośnik, np. z utrwalonym na niej programem komputerowym lub też poprzez zerwanie naklejki umieszczonej na opakowaniu. Warunki umowy są zazwyczaj drukowane lun naklejane na zewnętrznej stronie pudełka, ale także i wewnątrz niego. Można także spotkać się z praktyką umieszczania warunków umowy w kopercie wewnątrz pudełka. Z tego typu licencją mamy do czynienia w sytuacji, gdy twórca utworu z ostatecznym jego użytkownikiem nie styka się bezpośrednio, a korzysta w tym zakresie z usług pośrednika handlowego, który egzemplarze dóbr niematerialnych wprowadza do obrotu.
2. Licencja click-wrap (licencja sieciowa, click-on licence)
Jest to licencja, która swoje powstanie zawdzięcza upowszechnieniu się sprzedaży on-line. Jej istota sprowadza się do akceptacji warunków licencji przez kliknięcie w odpowiednią ikonę „akceptuję” lub „zgadzam się”. Umowy licencyjne związane z utworami zamieszczonymi w Internecie realizowane są najczęściej właśnie w postaci licencji sieciowej. Oświadczenie woli jest tutaj składane poprzez kliknięcie myszką na odpowiednią ikonę, która jest umieszczona na interaktywnej stronie internetowej. Warunki umowy licencyjnej przed zawarciem umowy są udostępnione potencjalnemu licencjobiorcy, a ich akceptacja jest równa z zawarciem umowy licencyjnej. Warto wyróżnić tutaj jeszcze licencję browse-wrap, gdyż przedsiębiorcy internetowi często swoim użytkownikom przedstawiają tę formę umowy licencyjnej, która łączy w sobie zgodę na postanowienia umowy z przeglądaniem stron WWW i przybiera, co do zasady, formę zbieżną z warunkami użytkowania strony.
3. Licencja open source
Ten typ licencji stanowi szczególną kategorię umów licencyjnych, które za swój przedmiot ma programy komputerowe. Charakteryzują się one tym, iż udostępnienie wersji źródłowej programu komputerowego jest połączone z upoważnieniem do wprowadzania zmian do programu i dalszego rozpowszechniania na podstawie tej licencji. Udostępnienie każdemu użytkownikowi dostępu do kodu źródłowego pozwala na jego przeglądanie i modyfikowanie, zarówno dla potrzeb własnego użytkowania, jak również pozwala na rozwiązywanie zaistniałych problemów. Licencje tego typu są, co do zasady, licencjami darmowymi, a co za tym idzie – wprowadzanie zmian i rozpowszechnianie nie rodzi konieczności uiszczania żadnych opłat. Niemniej jednak, niektóre licencje typu open source pozwalają jedynie na modyfikację kodu źródłowego na użytek osobisty lub zawierają zezwolenie na niekomercyjną redystrybucję. Szerszym pojęciem, które obejmuje wszystkie rodzaje utworów jest licencja open content. O tego typu licencji możemy mówić, gdy osoba uprawniona z tytułu autorskich praw majątkowych wyraża zgodę na nieodpłatne wykorzystywanie utworu przez osoby trzecie, przekazując tym samym licencjobiorcy szeroki zakres uprawnień, który można ując w cztery grupy postanowień:
– wolność wykorzystywania utworu i czerpania korzyści z jego używania,
– wolność poznawania utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy,
– wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach,
– wolność wprowadzania zmian i poprawek, i rozpowszechniania utworów pochodnych.
Literatura:
1) red. J. Barta, System prawa prywatnego. Prawo autorskie. Tom 13, wyd. C.H.Beck, Warszawa 2007;
2) J. Brata, R. Markiewicz, Prawo autorskie, wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2011;
3) red. E. Ferenc-Szydełko, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wyd. C.H.Beck, Warszawa 2011;
4) J. Gołaczyński, Umowy elektroniczne w prawie prywatnym międzynarodowym, wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2007.