Czym są cieśniny międzynarodowe?
Cieśninami międzynarodowymi są cieśniny morskie posiadające istotne znaczenie dla żeglugi międzynarodowej. Differentia specifica stanowi, że łączą one morza, nad których brzegami znajdują się terytoria różnych państw, przez co stanowią międzynarodowe szlaki komunikacyjne.
Status cieśnin terytorialnych różni się on od statusu morza terytorialnego, więc w ich przypadku istnieje szczególna konieczność jego określenia. Status wpływa bowiem na możliwość zawieszania prawa nieszkodliwego przepływu i przejścia okrętów wojennych. I konwencja genewska w art. 16 ust. 4 stwierdza, że w przypadku cieśnin terytorialnych używanych dla żeglugi międzynarodowej nie mogą one zostać ograniczone. Konwencja o prawach morza przyjmuje koncepcję statusu cieśnin opartą na prawie przejścia tranzytowego. Prawo to przysługuje statkom, okrętom oraz samolotom cywilnym i wojskowym. Stawia wymóg nieprzerwanego i szybkiego tranzytu przez cieśninę. Przechodzące statki nie mogą zagrażać bezpieczeństwu państwa nadbrzeżnego, jego integralności terytorialnej czy niepodległości. Państwa nadbrzeżne są uprawnione do wyznaczania tranzytowych szlaków morskich i ustalania systemu rozgraniczenia ruchu.
Czym są międzynarodowe kanały morskie?
Międzynarodowymi kanałami morskimi są sztuczne drogi wodne łączące dwa otwarte dla żeglugi międzynarodowej obszary morskie. Gdy kanał stanowi wody wewnętrzne państwa, obowiązuje na nich ustanowiona traktatowo wolność żeglugi. Obecnie dotyczy to trzech międzynarodowych kanałów – Kilońskiego, Panamskiego i Sueskiego. Z uwagi na sytuację polityczną w Afryce Północnej ostatni z nich zasługuję na szczególną uwagę.
Status prawny Kanału Sueskiego
Kanał Sueski jest międzynarodowym szlakiem handlowo-transportowym łączącym Morze Śródziemne z Oceanem Indyjskim. Początkowo jego sytuacja prawna była regulowana jednostronnymi koncesjami. Pod koniec XIX wieku podpisano tzw. konwencję konstantynopolitańską, co do zasady zapewniającą wolną żeglugę w czasie wojny i pokoju dla wszystkich statków. Swoboda żeglugi i nietykalność kanału podlegała jednak ograniczeniom w konfliktach, zwłaszcza gdy jedną ze stron było państwo sprawujące nad nim zwierzchność. Podczas I wojny światowej nietykalność naruszono dwukrotnie. W czasie II wojny światowej dostęp do kanału był skutecznie kontrolowany. W 1956 roku dekretem prezydenta Nasera Kanał Sueski został znacjonalizowany, co stało się przyczyna wybuchu wojny sueskiej. W 1967 roku żegluga na kanale została zamknięta. Na jego wodach utknęła flota kilku bander (również polskiej). 7 lat później podjęto prace nad oczyszczeniem kanału oraz jego odbudową i modernizacją. W 1975 roku nastąpiło jego ponowne otwarcie dla żeglugi. Obecnie kanałem zarządza egipska administracja – wydaje przepisy regulujące m.in. maksymalne zanurzenie, procedurę w punktach wejścia do kanału czy wysokość opłat za przejście i usługi.
