Uwagi ogólne
Umowę przechowania reguluje 10 artykułów Kodeksu Cywilnego – od 835 do 845. Jej przedmiotem może być jedynie rzecz ruchoma. Ustawa nazywa strony umowy ‘przechowawcą’ i ‘składającym’, podmioty te mogą być zarówno osobami fizycznymi, osobami prawnymi, jak i jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Przy zawieraniu umowy przechowania nie jest wymagane dochowanie specjalnej formy, nic nie stoi na przeszkodzie, aby została zawarta w sposób dorozumiany.
Obowiązki przechowawcy
Przechowawca nie musi zawodowo zajmować się pieczą nad rzeczami innych osób, często będzie to osoba, która w ramach prowadzonej działalności zawiera też umowę przechowania (np. restaurator w lokalu posiadającym szatnię dla klientów).
Zawierając umowę przechowania, przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz oddaną mu przez składającego. Powinien dochować tego obowiązku w sposób wskazany w umowie, a jeżeli brak takich postanowień, to zgodnie z właściwościami przechowywanej rzeczy i konkretnymi okolicznościami.
Ponadto, jeżeli rzecz zagrożona jest uszkodzeniem lub utratą, przechowawca obowiązany jest zmienić uzgodnione ze składającym miejsce przechowania rzeczy, a także sposób, w jaki sprawuje nad nią pieczę.
Kolejną istotną kwestią jest zawiadamianie składającego o każdorazowej zmianie miejsca, sposobu, czy wreszcie osoby przechowującego rzecz. Do tej ostatniej sytuacji może dojść jedynie wyjątkowo, pod wpływem nadzwyczajnych okoliczności. Zawiadomienie składającego powinno nastąpić:
a. Co do zmiany miejsca i sposobu przechowywania – o ile jest to możliwe,
b. Co do ustanowienia zastępcy pod wpływem okoliczności – niezwłocznie.
Kwestie odpowiedzialności przechowawcy
Jeżeli przechowawca uchybił swoim obowiązkom, bez koniecznej potrzeby:
a. Oddając rzecz na przechowanie innej osobie,
b. Używając rzeczy,
c. Zmieniając miejsce lub sposób przechowania rzeczy,
to zgodnie z artykułem 841 Kodeksu Cywilnego jest on odpowiedzialny również za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, które w przeciwnym przypadku – tj. należytego wykonywania swoich obowiązków – nie nastąpiłoby.
Dodatkową przyczyną pociągnięcia do odpowiedzialności przechowawcy jest oddanie przechowywanej rzeczy pod opiekę zastępcy. Jeżeli wykonujący umowę był do tego zmuszony przez okoliczności, a ponadto dopełnił obowiązku bezzwłocznego zawiadomienia składającego o osobie i miejscu przechowywania, to odpowiadać może jedynie za ewentualny brak należytej staranności w wyborze zastępcy.
Zastępca odpowiada za zniszczenie czy utratę rzeczy zarówno wobec przechowawcy, jak i wobec składającego.
Przy omawianiu odpowiedzialności przechowawcy należy wspomnieć o artykule 843 KC, statuującym regułę, że jeżeli kilka osób przyjęło lub oddało rzecz na przechowanie, ich odpowiedzialność względem drugiej strony umowy jest solidarna. W takim wypadku mają zastosowanie przepisy art. 366- 378 KC, normujące tego typu zobowiązania.
Rozliczenia między stronami
Artykuł 836 Kodeksu Cywilnego wyraża generalną zasadę przechowania jako umowy odpłatnej. Jedynie konkretne postanowienie stron lub okoliczności sprawy wyłączające wynagrodzenie przechowawcy skutkują nieodpłatnością przechowania. Milczenie stron co do wysokości zapłaty oznacza jedynie, że powinna ona odpowiadać zwyczajowemu wynagrodzeniu w danych stosunkach.
Składający zobowiązany jest do zwrotu przechowawcy wydatków, które ten poniósł w celu należytego przechowywania rzeczy, razem z odsetkami ustawowymi. Powyższy obowiązek obejmuje także zwolnienie przechowawcy od zobowiązań, które zaciągnął on w imieniu własnym aby należycie przechowywać rzecz mu powierzoną. Wysokość należnych – ustawowych – odsetek reguluje rozporządzenie Rady Ministrów, obecnie wynoszą one 13 procent w stosunku rocznym.
Umowa przechowania a umowa składu
Zarówno umowa przechowania, jak i umowa składu regulują kwestie związane z utrzymywaniem pieczy nad mieniem należącym do innej osoby. Umowy te różnią się jednak zasadniczo, jeżeli chodzi o strony, które mogą je zawrzeć. W przypadku umowy składu może być to jedynie podmiot profesjonalny, którego ustawa określa mianem ‘przedsiębiorcy składowego’. W grę wchodzi zatem osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której przepisy szczególne przyznają zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Działalność ta musi polegać na składowaniu rzeczy. Co do umowy przechowania, to, jak napisano wyżej, jej stronami mogą być dowolne podmioty prawa cywilnego.
