Zawieszenie władzy rodzicielskiej
O zawieszeniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec w razie wystąpienia przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Fakultatywność odnosi się nie do dowolności, ale do swobody w orzekaniu.
Obligatoryjnie sąd uchyla zawieszenie władzy rodzicielskiej, gdy przyczyna jego ustanowienia odpadnie.
Zawinienie wystąpienia przyczyny jest nieistotne.
Pojęcie przemijającej przeszkody należy rozumieć jako sytuację, która czasowo uniemożliwia prawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej, ale jednocześnie nie powoduje dyskwalifikacji rodziców.
Konsekwencją zawieszenia władzy rodzicielskiej jest konieczność ustanowienia opiekuna.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Sąd pozbawia rodziców władzy rodzicielskiej w trzech przypadkach:
władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwalej przeszkody;
- władza rodzicielska jest nadużywana;
- rodzice rażąco zaniedbują obowiązki względem dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru generalnego i w razie potrzeby musi być orzeczone osobno wobec każdego dziecka.
Przesłanki mają charakter samoistny – każda z nich powoduje konieczność pozbawienia władzy rodzicielskiej. Nie mamy tutaj bowiem do czynienia z fakultatywnością. Natomiast przywrócenie władzy rodzicielskiej ma charakter fakultatywny. Nie oznacza to oczywiście dowolności sądu opiekuńczego. Nawet po ustaniu danej przyczyny pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej mogą pojawić się inne, a także rodzice mogą nie wykazywać żadnej chęci podjęcia starań o odzyskanie dziecka.
Trwała przeszkoda jest rozumiana jako sytuacja, która wyklucza wykonywanie przez rodziców ich praw i obowiązków. Nie ma tu znaczenia zawinienie rodziców. Przykładem jest przewlekła choroba, czy też długotrwałe pozbawienie wolności.
Nadużywanie władzy rodzicielskiej przejawia się w stosowaniu wobec dziecka przemocy, zarówno fizycznej jak i psychicznej, wykorzystywanie dziecka do celów nierządnych, nakłanianie do żebractwa, pozbawienie dziecka kontaktów z drugim rodzicem (np. poprzez bezprawne zatrzymywanie dziecka, wywóz za granicę).
Rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka oznacza zaniechanie przez rodziców realizacji podstawowych czynności egzystencjalnych, np. porzucenie dziecka, czy narażenie go na niebezpieczeństwo. Musi zachodzić obawa o dalsze, prawidłowe kształtowanie rozwoju dziecka.
W tej przesłance mieści się także brak zainteresowaniem dziecka, nieuczestniczenie w jego życiu, niealimentacja, a nawet nadużywanie alkoholu.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej to utrata ogółu praw i obowiązków, które na władzę rodzicielską się składają. Postępowanie w sądzie może toczyć się z urzędu lub na wniosek, a postanowienie może być wydane jedynie po przeprowadzeniu rozprawy. Sąd w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej przesyła to postanowienie do właściwego ośrodka adopcyjnego, prowadzącego wojewódzki bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie.
W sprawach opiekuńczych osób małoletnich sąd z urzędu zarządza odbycie całego
posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli przeciwko publicznemu rozpoznaniu sprawy przemawia dobro małoletniego.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w
wyroku orzekającym rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa.
Co istotne, postanowienia sądu opiekuńczego mogą być zmieniane pomimo prawomocności.
