Co do zasady odpisów amortyzacyjnych dokonuje się według określonych w wykazie stawek. Stawki te mogą być przez podatnika podwyższane w zależności od uciążliwości warunków w jakich dany środek jest użytkowany. Za takie warunki w przypadku budynków można uznać na przykład jego użytkowanie pod ciągłym działaniem pary wodnej, znacznych drgań czy innych czynników wpływających na szybsze jego zużycie. Jednakże górny próg do jakiego można dokonać podwyższenia stawek amortyzacji został przez ustawodawcę ograniczony do maksymalnego współczynnika, zależnego od rodzaju środka trwałego oraz czynników warunkujących jego szybsze zużycie. W razie wystąpienia bądź ustania okoliczności uzasadniających podwyższenie stawek mogą być one podwyższone lub obniżone, od miesiąca następującego po miesiącu uzasadniającego powstanie zmiany.
Podatnicy mogą również dokonać obniżenia podanych w wykazie stawek amortyzacji. Zmiany tej dokonuje się począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki te zostały wprowadzone do użytkowania, bądź od pierwszego miesiąca, każdego następnego roku podatkowego.
Co istotne ustawodawca nie określił minimalnego poziomu, do którego podatnik może obniżyć stawki. W związku z tym powstaje pytanie czy stosowana po obniżeniu stawka może być zbliżona do wartości 0% (0,01 % czy nawet samo 0%)? Ma to szczególne znaczenie w przypadku firm, którym nie zależy na szybkim uwolnieniu całości poniesionych kosztów, ale również w okresie zmniejszonego zużycia środka trwałego czy chociażby ponoszenia straty podatkowej.
Według literalnego brzmienia art. 16 ust 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych podatnik ma prawo do dowolnego określania wysokości stawki pomiędzy jej ustawowym maksymalnym poziomem a wartością ustaloną na najniższym poziomie. Brak jest również ograniczenia co do wielokrotnego obniżania i podwyższania uprzednio obniżonych stawek. Jednym określonym ustawowo warunkiem jest, aby każda zmiana następowała od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego. W praktyce pozwala to podatnikowi co roku zmieniać wysokość stosowanej przez niego stawki amortyzacji, a także w razie potrzeby obniżyć ją do minimalnego poziomu, w praktyce 0%.
Bez znaczenia pozostaje również fakt czy dany środek zostanie dopiero wprowadzony do ewidencji środków trwałych, czy też jest już użytkowany przez podatnika. W tym przypadku jedyna różnica dotyczyć będzie okresu, w którym można dokonać obniżenia. Jeżeli środek trwały wprowadzony jest po raz pierwszy do ewidencji obniżenie stawki może nastąpić począwszy od tego miesiąca, w którym wprowadzenie to miało miejsce.
W odróżnieniu do podwyższenia stawek, przy ich obniżaniu na podstawie art. 16 ust 5 bez znaczenia pozostają warunki w jakich dany środek jest użytkowany. Wysokość do jakiej podatnik dokona obniżenia stawek amortyzacji jest dowolna i pozostaje w jego gestii.
