Bonifikaty od opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości i przekształcenie nieodpłatne

Bonifikaty od opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości i przekształcenie nieodpłatne

Omawiane przekształcenie praw reguluje ustawa z dnia 29.07.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz.U. z 2005 r. Nr 175, poz. 1459). Nowelizacja tej ustawy z 2007 r. (obowiązująca od 1 stycznia 2008 r.) istotnie przekształciła zasady ustalania opłat, wprowadzając m.in. bonifikaty od opłaty za przekształcenie oraz rozszerzając możliwości rozkładania opłaty na raty. Możliwość udzielenia bonifikaty zawarta jest w art. 4 ust. ust. 7-12, a całkowite zwolnienie od opłaty w art. 5 ww. ustawy.

Bonifikaty obligatoryjne od opłat za przekształcenie

Udzielenie obligatoryjnych bonifikat nie zależy od uznania organu orzekającego o ich przyznaniu, wynika wprost z ustawy. Wspomnianym organem jest wojewoda (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa) lub właściwa rada lub sejmik (co do nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego).

Po pierwsze, obniżka przysługuje osobie fizycznej, której dochód miesięczny na jednego członka rodziny w gospodarstwie domowym nie przekracza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za ostatnie półrocze roku poprzedzającego rok, w którym wystąpiono z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów). Bonifikaty udziela się na wniosek zainteresowanego, w wysokości 90%. Nieruchomość musi być zabudowana na cele mieszkaniowe albo przeznaczona pod tego rodzaju zabudowę. Co istotne, obligatoryjność tej bonifikaty, w stosunku do gruntów stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego straci swój charakter po 9 sierpnia 2011 r. Trybunał Konstytucyjny, w wyroku z dnia 26 stycznia 2010 r. (sygn. akt K 9/08) uznał przepisy o udzieleniu bonifikaty jako obowiązku organu jednostki samorządu terytorialnego właściwego do wydania decyzji przekształceniowej, za niezgodne z art. 165 ust. 1 i art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji. Tym samym przepis ten straci moc w zakresie, w jakim wskazuje, że bonifikata ta ma charakter obligatoryjny dla jednostek samorządu terytorialnego, z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, a więc 9 sierpnia 2011 r. Po tej dacie gminy, powiaty i województwa same zadecydują o tym, czy bonifikata będzie przysługiwała. Wyrok nie obejmuje organów decydujących o przekształceniu gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa, to znaczy, że wobec nich bonifikata ta nadal jest obowiązkowa.

Drugą obligatoryjną bonifikatą jest 50% obniżenie opłaty z tytułu przekształcenia, przysługujące wszystkim osobom fizycznym, które prawo użytkowania wieczystego uzyskały przed dniem 5 grudnia 1990 r. oraz ich następcom prawnym. Udziela się jej także na wniosek. Przed 5 grudnia 1990 r. nie było możliwości nabycia na własność nieruchomości państwowych ani komunalnych, a użytkowanie wieczyste było jedyną możliwością korzystania z tego rodzaju gruntów. Wobec tej bonifikaty także ma zastosowanie ww. wyrok TK, co oznacza, iż i w tym wypadku, w odniesieniu do gruntów samorządowych, będziemy mieli pewność uzyskania jej tylko do dnia 9 sierpnia 2011 r.

Trzecia bonifikata o charakterze obowiązkowym wprowadza także 50% obniżenie, w odniesieniu do nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków. Chodzi o rejestr zabytków, o którym mowa w art. 8 ustawy z dnia 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). Nieruchomości objęte ochroną konserwatorską w innym trybie nie wchodzą w tym wypadku w rachubę1. W przeciwieństwie do dwóch poprzednich, ta bonifikata udzielana jest z urzędu.

Ustawa dopuszcza udzielenie bonifikaty w wyższym, niż podstawowy, wymiarze. Nie jest jednak możliwe odstąpienie od przyznania bonifikaty w ogóle. W wypadku, gdy kilka praw do bonifikat z powyższych tytułów zbiegnie się w osobie użytkownika wieczystego, wybiera się jedno z nich, najbardziej dla niego korzystne.

Dodatkowe bonifikaty

Niezależnie od wyżej opisanych praw do obniżenia opłaty z tytułu przekształcenia, organ orzekający o przekształceniu użytkowania wieczystego we własność może udzielić bonifikaty także reszcie kategorii użytkowników wieczystych wszystkich gruntów podległych prawu do przekształcenia. Udzielenie bonifikaty może nastąpić wyłącznie za zgodą wojewody lub właściwej rady lub sejmiku, odpowiednio w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Zwrot bonifikaty

Jeżeli osoba, na rzecz której zostało przekształcone prawo użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, przed upływem 5 lat, licząc od dnia przekształcenia, zbyła lub wykorzystała nieruchomość na inne cele niż te, które stanowiły podstawę udzielenia bonifikaty, organ, który uprzednio udzielił bonifikaty, zażąda jej zwrotu. Nie dotyczy to zbycia na rzecz osoby bliskiej w rozumieniu art. 4 pkt 13 ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (czyli zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz osobę, która pozostaje ze zbywcą faktycznie we wspólnym pożyciu), a także spółdzielni mieszkaniowej w przypadku ustanowienia odrębnej własności na rzecz członków oraz właścicieli lokali, którym przekształcono udział w prawie użytkowania wieczystego w prawo własności. W szczególnie uzasadnionych przypadkach organ może odstąpić od żądania zwrotu bonifikaty.

Przekształcenie nieodpłatne

Co do zasady przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości odbywa się za opłatą na rzecz dotychczasowego właściciela. Wyjątki od tej zasady stanowią dwie kategorie użytkowników:

– osoby fizyczne, które uzyskały użytkowanie wieczyste w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych tytułów, przed dniem 5 grudnia 1990 r. oraz na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279);

– a także spółdzielnie mieszkaniowe, będące użytkownikami wieczystymi lub współużytkownikami wieczystymi nieruchomości, które uzyskały użytkowanie wieczyste w sposób określony powyżej.

W obu przypadkach prawo do nieodpłatnego przekształcenia przysługuje także następcom prawnym osób fizycznych lub spółdzielni mieszkaniowych. Całkowite zwolnienie z opłaty jest swoistą rekompensatą dla tych użytkowników za utratę prawa własności w okresie PRL i uzyskanie w ramach odszkodowania słabszego prawa użytkowania wieczystego.

1 R. Skwarło, Ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Komentarz, Warszawa 2008, s. 93.

Polecane

Najnowsze