Brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli
Zarówno stan braku świadomości jak i stan braku swobody nie doczekały się swojej definicji legalnej. W związku z powyższym ich znaczenia należy poszukiwać w doktrynie oraz odpowiedniej judykaturze. Zgodnie z nimi, za stan braku świadomości uznaje się stan niemożności rozumienia zachowań własnych i innych osób, określany także jako brak rozeznania oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r.; sygn. akt: IV CSK 7/05). Z kolei stan braku swobody związany jest jakby z kolejnym etapem podejmowania oświadczenia woli. O ile bowiem brak świadomości całkowicie odcina możliwość rozpoznania sensu swojego postępowania, o tyle brak swobody charakteryzuje się przedmiotową świadomością, która i tak pozostaje bez znaczenia. Wynika to z faktu, iż u osoby składającej oświadczenie woli, pod wpływem oddziaływania pewnych czynników, zostaje wyłączona możliwość nieskrępowanego podejmowania decyzji.
Problematyka przebłysku świadomości
Brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli nie może być oceniany jako stan występujący w pewnym okresie. Z punktu widzenia art. 82 k.c., znaczenie ma bowiem tylko takie wyłączenie świadomości lub swobody, które miało miejsce podczas składania danego oświadczenia woli. Powyższe związane jest bezpośrednio z problematyką przebłysku świadomości (lucidum intervallum). Z jego istoty wynika, iż osoba która przykładowo jest chora psychicznie, składając oświadczenie woli w czasie wystąpienia przebłysku świadomości, składa w rzeczywistości ważne oświadczenie woli (przy założeniu braku ubezwłasnowolnienia).
Przyczyny braku świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli
Ustawodawca explicite w art. 82 zd. 1 k.c. stwierdza, że brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli może być wywołany przez jakiekolwiek przyczyny. W związku z tym, wyliczenie zawarte w art. 82 zd. 2 k.c. trzeba uznawać za jedynie przykładowe.
Skutki zaistnienia stanu z art. 82 k.c.
Oświadczenie woli, które zostało złożone w stanie braku świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli jest bezwzględnie nieważne (art. 82 zd. 1 ab initio k.c.). Oznacza to, że oświadczenie woli z mocy prawa nie wywołuje żadnych zamierzonych skutków prawnych.
