Istota Bezpodstawnego wzbogacenia. Cz 1.

Istota Bezpodstawnego wzbogacenia. Cz 1.

Interpretacja art. 405 kodeksu cywilnego

W doktrynie panuje zgodny pogląd, że najbardziej kompromisowym rozwiązaniem wskazanych powyżej pytań jest przyjęcie stanowiska trzeciego. Bezpodstawne wzbogacenie jest instytucją obejmującą przede wszystkim sytuacje które zrodziła negatywna ocena zaistniałego wzbogacenia dokonywana przez różnorodne przepisy całego systemu prawa prywatnego. Należy jednak zgodzić się z poglądem, że mają miejsce wyjątkowe sytuacje, w których to art. 405 k.c. jest samodzielną podstawą braku podstawy prawnej wzbogacenia, który zrodzi obowiązek zwrotu. Zgodnie z dyspozycją art. 405 kodeksu cywilnego należy wyróżnić cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, są to : wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek między zubożeniem a wzbogaceniem a także bezpodstawność wzbogacenia. W doktrynie panuje pogląd, iż wzbogacenie polega na uzyskaniu jakiejś korzyści majątkowej w dowolnej postaci. Może polegać na nabyciu jakichś praw, powiększeniu ich zakresu a także na umocnieniu istniejących praw lub używaniu cudzych praw lub na korzystaniu z cudzych usług które zazwyczaj uzyskuje się odpłatnie. Warto nadmienić, że korzyści te mogą polegać na powiększeniu aktywów danego podmiotu, ale także na zmniejszeniu jego pasywów. Z kolei zubożenie drugiego podmiotu przybiera postać majątkowa, ale nie ogranicza się ona jedynie do utraty pewnych przedmiotów majątkowych, może polegać również na nieodpłatnym świadczeniu usług lub naruszeniu przysługujących mu praw. Zubożenie może polegać również na wykonaniu cudzego zobowiązania będąc w błędnym przeświadczeniu, że wykonuje się własne zobowiązanie. Między zubożeniem jednej osoby a wzbogaceniem drugiej musi istnieć związek, co można bezpośrednio wyczytać z art. 405 k.c., który mówi o uzyskaniu korzyści „kosztem innej osoby”. Nie chodzi tutaj jednak o związek przyczynowy, który jest przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej. Wzbogacenie jednego podmiotu i zubożenie drugiego podmiotu to jedynie współwystępujące zjawiska.

Zwrot bezpodstawnie uzyskanych korzyści w naturze

Jeżeli miało miejsce bezpodstawne wzbogacenie, to zgodnie z regulacją zawartą w art. 405 k.c. powstaje obowiązek zwrotu uzyskanych korzyści. Powinno to nastąpić przed wszystkim w naturze. Oczywiste jest, że pomiędzy uzyskaniem korzyści przez wzbogaconego a jej zwrotem zubożonemu mija pewien czas. W tym okresie rzecz może zwiększyć swoją wartość w wyniku poczynionych nakładów. Pomimo tego musi zostać wydana. Ani uprawniony, ani zobowiązany nie może skutecznie żądać zwolnienia z tego obowiązku przez zapłatę równoważnej kwoty pieniężnej . Oprócz zwrotu samej rzeczy, zwrotowi podlega również wszystko to, co rzecz lub prawo przyniosło tj. pożytki naturalne i cywilne. Jeżeli zwrot wzbogacenia w naturze jest fizycznie niemożliwy bo rzecz został np. sprzedana lub zniszczona, zastępuje go obowiązek zwrotu korzyści, gdyż bezpodstawnie wzbogacony nie jest zobligowany do odkupienia rzeczy o podobnych właściwościach.

Terminy przedawnienia

Omawiając instytucję bezpodstawnego wzbogacenia nie należy pominąć kwestii przedawnienia. W przepisach tytułu V księgi trzeciej kodeksu cywilnego brak jest postanowień odnoszących się do terminów przedawnienia, zatem należy stosować ogólne regulacje dotyczące tej kwestii zawarte w art. 117 i nast. kodeksu cywilnego. Stanowisko to zostało potwierdzone przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76 wskazując, że „wierzytelność z bezpodstawnego wzbogacenia ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu, zgodnie zaś z art. 120 § 1 kodeksu cywilnego termin spełnienia tego świadczenia biegnie niezwłocznie po wezwaniu.” Odnosząc się do użytego terminu „niezwłocznie” Sąd Najwyższy uznał, że nie można go traktować na równi z terminem natychmiastowym.

Polecane

Najnowsze