Istnieją dwa typy postępowań, w których wydawany jest nakaz zapłaty:
– postępowanie nakazowe, w którym sąd bazuje na podstawie bardzo pewnych, silnych dowodów,
– postępowanie upominawcze, w którym dowody są mniej oczywiste ,pozwany może w pełni zakwestionować roszczenie, a skuteczne zaskarżenie powoduje utratę mocy przez nakaz.
Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:
– dokumentem urzędowym,
– zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
– wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
– zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.
– wekslem, czekiem, warrantem lub rewersem, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości;
– umową handlową, dowodem spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodem doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku;
– wyciągiem z ksiąg bankowych, opatrzonym podpisem upoważnionej osoby oraz dowodem doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.
Treścią nakazu zapłaty jest orzeczenie, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami – albo wnieść w tym terminie zarzuty. O ile pozwany nie wniesie zarzutów, nakaz zapłaty staje się orzeczeniem prawomocnym, podlegającym egzekucji.
Jeśli natomiast pozwany chce zakwestionować nakaz, powinien zaskarżyć go zarzutami. Pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie. Jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, wniesienie zarzutów wymaga również zachowania tej formy. Jeśli zarzuty zostaną wniesione skutecznie (w ustawowym terminie, bez braków pisma procesowego lub braki te zostaną terminowo usunięte) sąd wyznacza rozprawę – sprawa będzie toczyła się od początku.
W postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty wydaje sąd lub referendarz sądowy, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, a według treści pozwu:
– roszczenie nie jest oczywiście bezzasadne,
– przytoczone okoliczności nie budzą wątpliwości,
– zaspokojenie roszczenia nie zależy od świadczenia wzajemnego,
– miejsce pobytu pozwanego jest znane a doręczenie mu nakazu może nastąpić w kraju.
Po doręczeniu nakazu dłużnikowi, może on w ciągu dwóch tygodni wnieść sprzeciw do sądu. Wniesienie sprzeciwu prowadzi do automatycznego upadku nakazu zapłaty oraz wyznaczenia rozprawy, która odbywa się na zasadach ogólnych. Niewniesienie sprzeciwu w terminie, lub wniesienie go w sposób nieskuteczny (np. z brakami formalnymi, które nie zostały w terminie uzupełnione), powoduje, że nakaz zapłaty uzyskuje skutki prawomocnego wyroku.
Jeśli natomiast pozwany chce zakwestionować nakaz, powinien zaskarżyć go sprzeciwem. Pismo zawierające sprzeciw wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty, a w przypadku nakazu wydanego przez referendarza sądowego – do sądu, przed którym wytoczono powództwo. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, a także pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie. Jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, wniesienie sprzeciwu wymaga również zachowania tej formy.
Jeśli sprzeciw zostanie wniesiony skutecznie (w ustawowym terminie, bez braków pisma procesowego lub braki te zostaną terminowo usunięte) – to nakaz zapłaty traci moc prawną. Sąd wyznacza rozprawę, a sprawa będzie toczyła się od początku.
