Naruszenie dóbr osobistych w Internecie – analiza problematyki w odniesieniu do przedsiębiorcy cz. 3

Naruszenie dóbr osobistych w Internecie – analiza problematyki w odniesieniu do przedsiębiorcy cz. 3

Środki ochrony dóbr osobistych

Podstawowe uregulowania w tym zakresie przewiduje ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, która w art. 24 k.c. wymienia rodzaje uprawnień, które przysługują temu czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym, bezprawnym działaniem a w art. 448 k.c. statuuje, również dla osób prawnych możliwość dochodzenia zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z art. 24 k.c. można wyprowadzić następujący katalog uprawnień:

1. żądanie zaniechania bezprawnego dziania – ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 18 listopada 2005 r. (IV CK 213/05) o zagrożeniu dobra osobistego w rozumieniu art. 24 § 1 k.c. można mówić, gdy istnieje realna, obiektywnie uzasadniona obawa naruszenia takiego dobra (powództwo o zaniechanie); Przykładowo w sytuacji nieuprawnionego posługiwania się nazwą (firmą) przedsiębiorstwa, co może mieć miejsce nie tylko w sytuacji używania pełnej nazwy, ale i jej części, jeżeli ta część w sposób wystarczający  indywidualizuje przedsiębiorstwo. Jak wskazuje się w orzecznictwie: firma pod którą prowadzi swoje przedsiębiorstwo dany podmiot, ma w stosunkach prawnych w jakie wchodzi, takie znaczenie, jak dla osoby fizycznej przedstawia jej nazwisko.(Wyrok S.A. w Poznaniu z dnia 22.10.1991, sygn.: I ACr 400/90) – zasadne jest w pierwszej kolejności domaganie się zaprzestania takiego działania.

2. żądanie usunięcia skutków naruszenia – w razie dokonanego naruszenia można żądać ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków w szczególności by złożyła oświadczenie w odpowiedniej treści i formie. Żądanie to powinno być skonkretyzowane w szczególności poprzez określenie treści oświadczenia złożenia którego się pokrzywdzony podmiot domaga; Przykładowo w sytuacji zamieszczenia na stronie internetowej informacji szkalujących i obraźliwych a także innych mogących poniżyć dany podmiot w opinii publicznej lub prowadzić do utraty zaufania potrzebnego do danego rodzaju działalności- można domagać się złożenia o określonej treści oświadczenia a więc przeprosin, przy czym w doktrynie podkreśla się iż usunięcie skutków naruszenia ma nastąpić w co najmniej takiej samej formie i miejscu w jakim doszło do naruszenia a więc jeżeli dobro zostało naruszone w poczytnym serwisie informacyjnym tam też winno zostać zamieszczone stosowne oświadczenie.

3. żądanie zapłaty zadośćuczynienia (za doznana krzywdę) bądź (alternatywnie) żądanie zapłaty odpowiedniej sumy na określony cel społeczny (art. 448 k.c.). Przesłanką roszczenia o zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny jest wina kwalifikowana sprawcy naruszenia dobra osobistego – wina umyślna lub rażące niedbalstwo (patrz wyrok SN z dnia 17 marca 2006 r., I CSK 81/05). Wskazuje się iż zadośćuczynienie ma charakter przede wszystkim kompensacyjny, ma być wyrównaniem za niedogodności i reperkusje finansowo niewymierzalne jak przykładowo ogólna utrata renomy w danym środowisku, nieufność potencjalnych klientów itp.

4.żądanie naprawienia szkody na zasadach ogólnych (art. 24 § 2 k.c.) – w razie gdy została wyrządzona szkoda majątkowa. Szkodę należy wówczas w pełnej wysokości udowodnić, co nie jest niejednokrotnie rzeczą łatwą i wyliczalną (powództwo o zapłatę). Przykładem szkody jest wymierzalny spadek obrotów, utrata pewnych zysków w związku z odejściem stałych kontrahentów, utrata źródła dofinansowania wskutek wycofania kluczowego wspólnika ze spółki itp., przy czym trzeba wykazać, iż pomiędzy tak określoną szkodą a naruszeniem dóbr istnieje rzeczywisty związek przyczynowy.

Warto również zwrócić uwagę na korzystny dla uprawnionego (pokrzywdzonego) rozkład ciężaru dowodu. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w jednym ze swych orzeczeń Z art. 24 Kodeksu cywilnego wynika domniemanie bezprawności działania (…)domniemanie to zatem powinien obalić pozwany (art. 6 k.c.). Pozwany w procesie o ochronę dóbr osobistych ma obowiązek wykazania okoliczności usprawiedliwiających jego działanie, a więc wyłączających bezprawność (wyrok SN z dnia 11 października 2005 r., V CK 259/05). Zwrócić uwagę należy, iż dochodzenie roszczeń na gruncie cywilnoprawnym w związku z naruszeniem dóbr osobistych w Internecie (mimo wskazywanych gwarancji ustawowych) napotyka szereg problemów. Przede wszystkim warunkiem skutecznego wszczęcia oraz dochodzenia ochrony dóbr osobistych na drodze cywilnoprawnej jest ustalenie tożsamości osoby dokonującej potencjalnego naruszenia. Zgodnie z treścią art. 187 § 1 w zw. z art. 126 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, wymogiem formalnym pozwu jest m.in. podanie imie­nia i nazwiska oraz adresu pozwanego. Dane te są niedostępne dla zwykłego użytkownika sieci znane jedynie podmiotom administrującym bądź (w szerszym zakresie) dostawcom usług internetowych zgodnie z ustawą z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.).

Problematyka identyfikacji osoby dopuszczającej się naruszenia

Należy podnieć, iż na gruncie obowiązujących przepisów brak podstawy prawnej

jednoznacznie zobowiązującej administratorów sieci czy właścicieli portali domen internetowych (a więc dysponentów danych osobowych naruszycieli) do przekazywania szczegółowych danych osobowych podmiotom chcącym dochodzić swoich praw na drodze powództwa cywilnego. Powstała – wobec uchylenia z dniem 7 marca 2011 r. przepisów art. 29 i art. 30 u.  z dnia 29 sierpnia 1997 r. o.d.o. (Dz. U. z 2002 r.Nr 101 poz. 926 z póżn. zm.)(statuujących ustawowy obowiązek udostępniania danych osobowych) luka prawna pozwala na uchylanie się przez wymienione podmioty od udostępniania żądanych danych. Ów niedostatek ustawodawczy z różnym skutkiem próbuje zastępować praktyka orzecznicza oraz wystąpienia Generalnego Inspektoratu Ochrony Danych Osobowych. W tej sytuacji wydaję się iż najpewniejszym sposobem uzyskania żądanych danych jest zainicjowanie prywatnoskargowego postępowania karnego poprzez złożenie w trybie art. 488 k.p.k. skargi na policję i przerzucenie tym samym na państwowe organy ścigania kwestii ustalenia danych sprawcy (w trybie art. 218 k.p.k. i 236 a k.p.k.) drogą kierowanych odpowiednich wystąpień.

W ten sposób w praktyce dochodzi jednak do instrumentalnego wykorzystania postępowania karnego celem ustalenia danych sprawcy niezbędnych do zainicjowania procesu cywilnego.

Polecane

Najnowsze