Wystawienie faktury w walucie obcej powoduje powstanie różnicy kursowej zarówno po stronie wystawcy, jak i odbiorcy faktury. Wynika to z zastosowania różnego kursu przy wystawieniu faktury oraz przy jej płatności. Odbiorca faktury dokonuje płatności całej kwoty zobowiązania w walucie, nie dokonuje podziału kwoty zobowiązania na wartość VAT i pozostałą część. Zgodnie z ustawą o VAT przeliczenie wartości wyrażonych w walucie następuje wg kursu z dnia poprzedzającego powstanie obowiązku podatkowego. Na tle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przeliczenie wartości wyrażonych w walutach obcych następuje na podstawie kursu średniego z dnia poprzedzającego osiągnięcie przychodu.
W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych ustawodawca pozostawił podatnikowi możliwość wyboru sposób ustalania różnic kursowych. W tym celu podatnik może zastosować przepisy art. 15a w/w ustawy, bądź przepisy ustawy o rachunkowości. W tym ostatnim przypadku ustawodawca wymaga jednak, aby w okresie stosowania metody (nie krócej niż trzy lata), sprawozdanie finansowe było badane przez podmioty uprawnione do jego badania.
W przypadku wyboru pierwszej z wyżej wymienionych metod zastosowanie znajdują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Różnice kursowe służą korekcie kosztów lub przychodów podatkowych. I tak dodatnie różnice kursowe zwiększają przychody, zaś ujemne różnice kursowe zwiększają koszty uzyskania przychodu. Ustawa o podatku dochodowym enumeratywnie wskazuje kiedy mamy do czynienia z różnicami kursowymi.
Z dodatnimi różnicami kursowymi mamy do czynienia, gdy wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,
4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,
5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Ujemne różnice kursowe powstają, gdy wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,
4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,
5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
W powyższym wyliczeniu nie ma słowa o podatku od towarów i usług. Warto również zauważyć, że VAT został wyłączony z przychodów oraz z kosztów uzyskania przychodu (z wyjątkami). Co w takim razie z różnicami kursowymi powstałymi na wartości podatku VAT? Nie budzi wątpliwości, że w związku z tak powstałymi różnicami podatnik ponosi odpowiednio korzyści lub straty podatkowe, w związku z czym powinny stanowić przychody lub koszty podatkowe. Jednak biorąc pod uwagę przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz stanowisko organów podatkowych należy uznać, że różnice kursowe są neutralne dla celów podatkowych, a więc nie generują ani przychodów, ani kosztów podatkowych.
