Sposoby podziału majątku spadkowego
W sytuacji, w której do dziedziczenia dochodzi więcej niż jedna osoba powstaje współwłasność o charakterze ułamkowym. Oczywiści wspólność ta ma charakter tymczasowy, jednak ustawa nie nakłada na spadkobierców ani obowiązku dokonania podziału spadku, ani też nie wyznacza terminu, w jakim mieliby oni tego dokonać. Dział spadku może być dokonany albo w drodze umowy albo w drodze postępowania przed sądem. Należy jednak zaznaczyć, że umowny podział spadku możliwy jest jedynie wówczas, gdy wszyscy spadkobiercy są co do tego zgodni. W przypadku zdań odrębnych konieczne jest postępowanie sądowe (tryb nieprocesowy).
Umowny podział spadku
W przypadku umownego podziały spadku musi istnieć między współspadkobiercami konsensus dotyczący konieczności samego podziału jak i formy i sposoby jego dokonania. Spadkobiercy muszą być zgodnie co do tego jakie przedmioty majątkowe mają przypaść poszczególnym zainteresowanym, a także czy podział nastąpi w drodze działu faktycznego czy cywilnego, który polega na sprzedaży określonych przedmiotów należących do masy spadkowej i podzieleniu uzyskanej sumy. Stronami omawianej umowy są wszyscy spadkobiercy. W tym momencie warto nadmienić, że zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 1053) jeżeli spadkobierca zbył przypadający mu udział w spadku, lub też jego część, stroną umowy jest również nabywca tego udziału lub jego części. Umowa o dział spadku może być zawarta w dowolnej formie, nawet ustnej, chyba że w skład majątku spadkowego wchodzi przedmiot, którego przeniesienie wymaga zachowania formy szczególnej, np. nieruchomość, wtedy taka umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Współspadkobiercy ustalają treść umowy, zgodnie z zasadą swobody umów wyrażoną w art. 3531 k. c., ustalają wielkość swoich udziałów a także warunki dokonania samego podziału.
Sądowy podział spadku
Postępowanie działowe wszczynane jest na wniosek uprawnionego podmiotu. Legitymowanym do wszczęcia postępowania jest każdy ze współspadkobierców a także nabywca udziału w spadku. Kodeks cywilny nie wprowadza żadnego terminu na złożenie omawianego wniosku, każda z legitymowanych osób może to uczynić w dowolnym momencie. W trakcie postępowania działowego sąd ustala wartość majątku spadkowego i jego skład. Podstawę dokonania takiego ustalenia stanowi spis inwentarza, jeżeli jednak spis nie obejmuje wszystkich przedmiotów wchodzących w skład spadku możliwe jego uzupełnienie. W momencie, w którym sąd dokona odpowiednich ustaleń określa wartość przysługujących spadkobiercom udziałów spadkowych. Po ustaleniu wartości przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd podejmuje decyzję o sposobie podziału tego majątku. Ma do wyboru albo podział fizyczny albo podział cywilny. Jeżeli jednak wszyscy współspadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału, sąd orzekający jest związany takim zgodnym wnioskiem, chyba że podział taki jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub naruszałby uzasadniony interes osób uprawnionych. W doktrynie zrodziło się również pytanie czy sąd związany jest sposobem podziału spadku wskazanym w testamencie? Zgodnie uważa się, że sąd w miarę możliwości powinien uwzględnić ostatnią wolę spadkodawcy. Sąd może odejść od sposobu wskazanego przez testatora, jeżeli proponowany przez niego sposób podziału byłby sprzeczny z prawem, z zasadami współżycia społecznego czy miałby na celu pokrzywdzenie interesów niektórych spadkobierców.
Odpowiedzialność za długi spadkowe po podziale
Podziałowi podlegają jedynie aktywa, podział pasywów jest następstwem podziału aktywów. Gdyż każdy ze spadkobierców od tego momentu ponosi odpowiedzialność w stosunku do wielkości swojego udziału spadkowego Od tej chwili między spadkobiercami przestaje istnieć solidarność bierna w stosunku do długu za którą odpowiedzialność ponosił ich spadkodawca. Każdy odpowiada samodzielnie jednie za swoją część długu. Warto jednak wspomnieć że ogromne znaczenie ma oświadczenie woli złożone przez spadkobierców jeszcze przed działem spadku. Jeżeli spadkobierca przyjął spadek wprost odpowiada bez ograniczenia, jeżeli z dobrodziejstwem inwentarza- odpowiada do wartości przysługującego mu udziału. Oczywiście spadkobiercy mogą się umówić, który będzie odpowiadał za jakie długi, jednak taka umowa skutkuje tylko w stosunkach wewnętrznych między współspadkobiercami. Kwestią zasługującą na uwagę jest problem odpowiedzialności za długi spadkowe, których źródłem jest świadczenie niepodzielne. Zgodnie z art. 380 § 1 k. c. za spełnienie takiego świadczenie dłużnicy odpowiadają tak, jak dłużnicy solidarni. Czyli mimo podziału spadku współspadkobiercy odpowiadają solidarnie za zobowiązania niepodzielne.
