Zgodnie z art. 2371 § 1 k.p: Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie, o którym mowa w art. 237 § 1 pkt 3, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w odrębnych przepisach. Regulacja ta w swoim literalnym brzmieniu wyraża ogólną regułę istnienia odpowiedzialności gwarancyjnej z ubezpieczenia społecznego oraz z braku wyraźnego wskazania fakt, że takowa odpowiedzialność nie wyczerpuje możliwości dochodzenia dodatkowych roszczeń od pracodawcy. Taką interpretację wspomnianego przepisu wyraża Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2005 r. (I PK 293/04): „Dopuszczalne jest dochodzenie przez pracownika od pracodawcy roszczeń uzupełniających z tytułu wypadków przy pracy, opartych na przepisach prawa cywilnego (art. 415, art. 44 i art. 455 k.c.). Pracownik, występując z takim powództwem, nie może się w postępowaniu sądowym powoływać jedynie na fakt wypadku przy pracy, który stwierdzony został protokołem powypadkowym, lecz obowiązany jest wykazać przesłanki prawne odpowiedzialności odszkodowawczej:
- ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego,
- poniesioną szkodę (uszczerbek na zdrowiu),
- związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem będącym wypadkiem przy pracy a powstaniem szkody”.
Mimo tego, że sąd w powyższym wyroku wskazuje na wypadek przy pracy, to oczywistym jest, że orzeczenie to ma zastosowanie do chorób zawodowych per analogiam. Potwierdza to były Zastępca Generalnego Inspektora Pracy Ryszard Celeda pisząc w Komentarzu do Kodeksu pracy pod redakcją prof. dr hab. Ludwika Florka, iż: „Pracownik lub rodzina mogą dochodzić uzupełniającego odszkodowania cywilnego. Główną przesłanką pracodawcy do ponoszenia odpowiedzialności ekonomicznej za wypadek przy pracy oraz chorobę zawodową jest jego wina za zaistniałe zdarzenie. Zgodnie z art. 415 k.c. „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Dochodzenie roszczeń przez poszkodowanego (lub rodzinę) z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej z powództwa cywilnego będzie więc wymagało wykazania, że to pracodawca (lub działający w jego imieniu) jest sprawcą lub przyczynił się do powstania szkody, co nie zawsze będzie łatwe i możliwe. Tak więc w tym przypadku, inaczej niż przy ustalaniu prawa do świadczeń na podstawie ustawy wypadkowej, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka podmiotu zatrudniającego jest wyłączona.”.
Podsumowując, pracownik posiada legitymację czynną do dochodzenia roszczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej od pracodawcy, jeżeli zgodnie z cywilnoprawnym charakterem tej odpowiedzialności wykaże (ciężar dowodu zgodnie z art. 6 k.c. po stronie podmiotu wywodzącego skutki z danego faktu) istnienie jego zawinionego negatywnego działania lub zaniechania(odpowiedzialność na ogólnej zasadzie winy, odmienna od zasady ryzyka związanej z odpowiedzialnością z ubezpieczenia społecznego), którego skutkiem będzie szkoda na osobie. Dodatkowo zgodnie z literaturą pracownik uzyska takowa legitymację dopiero po rozpoznaniu jego roszczeń na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz wtedy gdy wykaże, iż odszkodowanie z tej ustawy nie rekompensuje w pełni poniesionej przez niego straty. Z drugiej strony dla dopuszczalności uwzględnienia powództwa przeciwko pracodawcy nie ma znaczenia, to czy swoim zawinionym czynem popełnił on przestępstwo (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2001 r. II UKN 337/0).
Bibliografia:
- Florek L. [red.], Kodeks pracy. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
- Kubot Z. i inni, Prawo pracy. Zarys wykładu, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2008.
