Holding
Holding jest typem koncentracji kapitałowej przedsiębiorców. Stanowi on powiązanie pionowe, które polega na tym, iż jeden przedsiębiorca posiada akcje lub udziały innego przedsiębiorcy, co ma na calu zapewnienie kontroli spółek podległych. Chodzi tutaj, w istocie, o kontrolę procesów organizacyjnych oraz decyzyjnych z uwagi na posiadanie odpowiedniej liczby głosów na walnym zgromadzeniu wspólników, a także poprzez wykonywanie innych procesów poza zgromadzeniem. W strukturze holdingowej wyróżnia się podmiot dominujący – określany często mianem spółki macierzystej (spółki-matki) oraz podmiot zależny – określany jako spółka-córka. Zgodnie z treścią Kodeksu spółek handlowych, art. 4 § 1 pkt 4, za spółkę dominującą uznaje się spółkę handlową, która:
1) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik .albo użytkownik, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
2) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
3) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
4) członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), lub
5) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
6) wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo spółdzielni zależnej, w szczególności na podstawie umów określonych w art. 7.
Odwołując się z kolei do treści art. 4 pkt 3 i 4 ustawy z 16 lutego 2007 o ochronie konkurencji i konsumentów, przedsiębiorcą dominującym jest przedsiębiorca, który posiada kontrolę nad innym przedsiębiorcą; pod pojęciem przejęcia kontroli rozumie się natomiast wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców; uprawnienia takie tworzą w szczególności:
1) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami,
2) uprawnienie do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami,
3) członkowie jego zarządu lub rady nadzorczej stanowią więcej niż połowę członków zarządu innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego),
4) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami,
5) prawo do całego albo do części mienia innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego),
6)umowa przewidująca zarządzanie innym przedsiębiorcą (przedsiębiorcą zależnym) lub przekazywanie zysku przez takiego przedsiębiorcę.
Wyróżnić możemy:
– holdingi finansowe, których działalność koncentruje się na posiadaniu akcji (lub udziałów) i zarządzaniu nimi, z wyłączeniem wykonywania funkcji kierowniczych; holding oparty na powiązaniach majątkowych powstaje wtedy, gdy źródłem dominacji, czy też zależności jest majątek jednego z podmiotów oddany drugiemu podmiotowi do korzystania na podstawie umowy cywilnoprawnej;
– holdingi kierujące, których celem jest kierowanie podporządkowanymi spółkami; holdingi oparte na powiązaniach o charakterze personalnym tworzą pomiędzy podmiotem dominującym i podmiotem zależnym rodzaj unii personalnej, ponieważ te same osoby pełnią funkcję członków zarządu w podmiocie dominującym oraz podmiocie zależnym lub też dochodzi do łączenia funkcji członka zarządu podmiotu dominującego z funkcja rady nadzorczej podmiotu zależnego;
– holdingi mieszane, które łączą oba elementy, różnicując je jednak w zależności od rodzaju spółki.
Koncern
Pod pojęciem koncernu rozumie się faktyczne gospodarcze uzależnienie pewnej grupy przedsiębiorców od innego przedsiębiorcy, przy jednoczesnym zachowaniu formalnoprawnej samodzielności przedsiębiorców zależnych. Koncern może być zorganizowany w kilku formach – spółki cywilnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a także spółki akcyjnej, przy czym może przybrać także postać układu organizacyjnego o charakterze faktycznym, gdzie określona osoba sprawuje kontrolę faktyczną i prawną nad zachowaniami podmiotów składających się na strukturę koncernu. Pojęcie koncernu można ponadto zdefiniować w szerszy sposób, ujmując go jako kategorię pojęciową o charakterze ogólnym, w skład której zaliczyć można różne typy zgrupowań przedsiębiorców:
1) koncerny w znaczeniu ścisłym:
– koncerny faktyczne (określane mianem holdingów),
– koncerny formalne (określane jako umowne);
2) niekoncernowe zgrupowania przedsiębiorców, wśród których wyróżnić można zgrupowania kooperacyjne obejmujące:
– zgrupowania dystrybucyjne, oparte o umowy franchisingowe, umowy o dystrybucję selektywną i wyłączną, zgrupowania kooperacji przemysłowej, zgrupowania typu joint-venture,
– zmowy kartelowe.
