Gwarancja bankowa jako forma zabezpieczenia wierzytelności

Gwarancja bankowa jako forma zabezpieczenia wierzytelności

Konstrukcja instytucji
Przyglądając się instytucji gwarancji bankowej warto na początek wyróżnić podmioty, które w niej występują. Aby zrozumieć konstrukcję wyróżnijmy 3 rodzaje podmiotów:
1. Gwarant (bank).
2. Wierzyciel (beneficjent gwarancji).
3. Dłużnik (wobec gwarancji osoba trzecia).
Między tymi podmiotami zachodzą określone stosunki prawne:
a) między 1 i 2 jest to stosunek gwarancji,
b) między 2 i 3 jest to podstawowy stosunek wyrażający dług 3 wobec 2,
c) między 1 i 3 jest to stosunek zlecenia gwarancji.
Prawo bankowe definiuje gwarancję bankową jako jednostronne zobowiązanie
banku – gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.
Można sobie wyobrazić sytuację, że podmiot nr 3 kupuje od 2 dany przedmiot, ale na warunkach kredytu. 3 nie ma jednak zaufania do 2 i żąda zabezpieczenia swojej wierzytelności. Podmiot nr 3 uzyskuje więc gwarancję od podmiotu nr 1. W naszym przykładzie w umowie sprzedaży zawarta będzie klauzula gwarancyjna. Stosunek podmiotów 2 i 3 będzie uzależniony od udzielenia gwarancji przez 1. Dzięki temu 2 ma pewność, że 3 zapłaci cenę. W tym stanie faktycznym powstanie także stosunek między 1 i 2, nazwany stosunkiem gwarancji, a wynikający z umowy zawartej przez te podmioty. W umowie tej bank zobowiązuje się, że jeśli dłużnik nie spełni świadczenia, wykona gwarantowane świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji.
Co do charakteru prawnego gwarancji bankowej, doktryna nie wypowiada się na ten temat jednolicie. W starszych poglądach (wyrażanych np. przez Sąd Najwyższy) wiązano gwarancję bankową z umową o świadczenia przez osobę trzecią uregulowaną w art. 391 KC. Obecnie ujmuje się ją jako instytucję odrębną, a jako, że jest uregulowana w ustawie – Prawo bankowe, tratowana jest jako umowa nazwana.
Umowa – forma, treść
Przyjrzyjmy się jeszcze stosunkowi, który łączy bank i dłużnika. Jest to stosunek zlecenia gwarancji. Bowiem bank udziela gwarancji na zlecenie. Dłużnik występuje więc jako zleceniodawca udzielenia gwarancji.
Aby doszło to zawarcia umowy konieczne jest oświadczenie woli gwaranta. Może być nim jedynie bank. Oświadczenie woli tego podmiotu wymaga formy pisemnej i to pod rygorem nieważności. Takie oświadczenie woli umieszczone jest w tzw. „liście gwarancyjnym”.
Elementem obligatoryjnym umowy jest zobowiązanie gwaranta (banku), że zapłaci beneficjentowi gwarancji (na jego żądanie) sumę pieniężną w wypadku, gdyby dłużnik nie spełnił swojego świadczenia. Często określa się także termin obowiązywania gwarancji.
Bank jest podmiotem, który także z gwarancji czerpie korzyści. Za jej udzielenie uzyskuje bowiem prowizję. Otrzymuje ją od dłużnika, bowiem to on jest zleceniodawcą udzielenia gwarancji. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w ustawie – Prawo bankowe nie ma żadnych postanowień dotyczących tej kwestii.
Warto także zwrócić uwagę na uregulowanie art. 82 ustawy – Prawo bankowe. Przelewu wierzytelności z gwarancji bankowej można dokonać tylko wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej gwarancją (czyli stosunku wyżej oznaczonego lit. b).
Charakter gwarancji bankowej
Gwarancja bankowa ma charakter samodzielny, nieakcesoryjny. Gwarant nie stanowi dłużnika o charakterze „pomocniczym”. Gwarancja ma charakter niezależny wobec pozostałych wyżej opisanych stosunków. Ma także charakter abstrakcyjny, bowiem zobowiązanie gwaranta jest niezależne od przyczyny zobowiązania.
Potwierdzenie gwarancji – art. 83 ustawy – Prawo bankowe
Przepisy przewiduję sytuację, gdy bank może potwierdzić zobowiązanie innego banku wynikające z gwarancji bankowej. Wtedy roszczenia z gwarancji można kierować aż do zupełnego zaspokojenia roszczeń wierzyciela:
– do banku, który jej udzielił lub
– do banku, który ją potwierdził albo
– do obu tych banków łącznie.
Skutki wykonania gwarancji
Kiedy gwarant wypłaci odpowiednią sumę wierzycielowi spłaca on jedynie swój dług. Nie wstępuje on w miejsce zaspokojonego wierzyciela. Nie ma więc tutaj roszczeń zwrotnych. Strony mogą jednak w umowie postanowić inaczej i tak też zazwyczaj zwykle się dzieje, bowiem banki zastrzegają to w umowie zlecenia zawartej między nim a dłużnikiem.

Polecane

Najnowsze